Molens in Altoaragón - aceitero

Centenera


Centenera bereik je gemakkelijk vanuit Graus. Verlaat Graus naar het noorden naar Campo en Castejón de Sos. Rechtsaf naar La Puebla de Fantova. Als je daar bent, rij je niet het dorp in, maar kiest rechtdoor naar Centenera en Abenozas. De constructie ligt naast de weg net voor je de Barranco de la Ribera kruist. Ons recentste bezoek was op uitnodiging van de eigenaars. De weelderige plantengroei hadden ze ondertussen verwijderd, waardoor het voor ons heel wat gemakkelijker was dan in 1998.

Foto's: I.1998, 08.III.2004

 
 
 
De aceitero bevindt zich in het linkerdeel van de constructie. De ingang (links op de foto) is van straat af gericht. Je komt eerst binnen in een korte gang die je naar een kleine kamer brengt. Langs de muur vind je voederbakken (dat is althans mijn interpretatie). Dat is een configuratie die wel meer voor komt. Om de olijven te breken werd de ruello door een muildier rondgetrokken en dit was de plaats waar een dier voor een korte snack terecht kon. Vermits deze molen hier sterk gemotoriseerd was, zullen de bakken wellicht al langere tijd niet meer gebruikt zijn.
 
  Daarna stap je in de belangrijkste ruimte van de oliemolen. Hier was alle activiteit samengebracht. Links tegen de straatmuur zie je een rij van algorínes (containers waar de olijven lagen te wachten op hun beurt). De bakstenen verraden sommige jongere herstellingen.

Alle apparatuur staat op een rij langs de tegenoverliggende muur. In de diepte, in de hoek, zien we de ruello rusten in zijn balsa. In de molen van Troncedo slaapt een gelijkaardig toestel en daar heb ik ook de werking uitgelegd. Tandwielen zal je ginds echter niet zien, want het systeem in Troncedo werd aangedreven door energía de sangre (spierkracht zouden wij zeggen, een muildier dus).

De pers is een heel modern ontwerp. Het oudste type pers is het hefboom-model waarvoor een lange ruimte en een hoog dak vereist is (zie bijv. Castilsabás, Trillo, Fumanal en Coscojuela). Andere sites zoals Troncedo en Almazorre hadden een plaatsbesparend model dat wel nog steeds een schroef gebruikt om een plaat neer te drukken op de matten met olijfpasta.

 
 
Onze pers hier is een hydraulisch systeem. Het is samengesteld uit twee aparte toestellen : de eigenlijke pers (op de voorgrond) en aan pomp om de druk op te bouwen (hieronder). De bodemplaat van de pers zit op een hydraulische lift. De plaat wordt omhoog gepompt om de olie uit te persen.   De molenaar kon kiezen uit twee versnellingen en ook tussen hand- of motoraandrijving. Bekijk de foto's en ontdek de schakelhefboom, de verhoudingen tussen de raderen en de excentrische schijf om een op- en neergaande beweging te creëren. Olie werd daarbij uit de voorraad in de voet van de pomp door een systeem van buizen naar de lift geperst.
 
Ruello om de olijven te pletten Hydraulisch pompsysteem Wielenkast van de pomp
 
Overbrenging bij de ruello Merketiket op de pers
 
De buizen vormden een ring. Een afsluitkraan in de retour-leiding diende om de olie terug te laten vloeien en zo de druk van de pers af te halen.

Een gelijkaardig systeem staat tentoon gesteld op een van de pleintjes in Castillazuelo, een dorp in de Somontano de Barbastro. Maar 't is wel een ander merk.

  Op de pomp vond ik geen merktekens, maar de pers draagt er wel een. Er staat :  
 
La Industrial Mecánica
Cené, Carnicé Y Ca
REUS

 
 
De verse olijfolie liep in een tegelgoot naar vier verzamelbakken (noodzakelijkerwijs) onder vloerniveau. Een rechthoekig deel van de vloer is verlaagd en voorzien van enkele treden om wat gemakkelijker bij die pilas te kunnen.
 
 

Path: Home / Altoaragón: oude watermolens