Buetas

Buetas ligt in de Fueva-streek. Uit L'Ainsa neem je de hoofdweg naar Campo. Ongeveer 13 km later rechtsaf tot in Tierrantona. Blijf op de hoofdader en even verder kruis je de Barranco de la Usía. Net over de brug draait de weg rechts weg naar Graus. Niet volgen. Rij recht door waar, onder andere, Buetas aangeduid staat. Nog even en je bent op je bestemming. Parkeer de wagen aan de ingang van Buetas op de plek waar een grintweg naar links vertrekt. Wandel die weg af en na minder dan een km zal je de watermolen vinden (1). De molen kreeg zijn water van de Barranco de Solipueyo.

Illustraties: 13.viii.2006

De watermolen ligt verborgen in de bedding van de rivier (1). De zwarte pijl wijst naar het afdak (zie 2) en de blauwe toont de achterwand, die tegelijkertijd muur is van de embalse waar het water werd opgeslagen.

Een portiek (2) vinden we niet zo vaak. We zagen er een in Sarsa da Surta, Letosa en Las Almunias. Deze voorbouw is aan de ruime kant en opent naar het zuidoosten bij de ingang van de harinero.

Het water werd vergaard in de embalse achter de molen. Foto 3 toont de oostelijke muur en de wand van het reservoir. Deze muur reikt tot aan het dak van de molen. Foto 4 is genomen van uit het reservoir en toont de muur, ongeveer 80 cm dik, die aan beide kanten uit loopt in een aarden dam.

De molen bevindt zich achter de hoge bomen net rechts van het midden (4). Diep in diezelfde hoek is de inlaat (5): keurig metselwerk en nog slibvrij.

Ik heb geprobeerd om het kanaal te volgen. Het verdwijnt echter snel onder de vegetatie en een dam of aftappunt kon ik niet vinden. Gezien de grootte en de vorm van het meer kan het trouwens best zijn dat water van twee kanten aangevoerd werd.

Het kostte me ruim een uur om de uitlaat vrij te maken (foto 2, 6) van alle doornstruiken die wild om zich heen sloegen. Uiteindelijk dook er een mooie boog op die toegang gaf tot een grote cárcavo. Duidelijk een van de betere elementen van deze constructie.

De cárcavo is ruim en diep en bevat twee rodetes. Het linkerwiel (10) is van staal en dat rechts is uit hout gemaakt (11). Het lijkt er op dat alleen het linkse wiel up to date gehouden werd. De bijhorende stenen suggereren hetzelfde. De linkse set is nieuwer dan die rechts (Zie binnenkant van de molen.)

Wanneer een cárcavo twee wielen bevat, staan de spuitkoppen (botanas) naast elkaar in het midden tussen de wielen, die bijgevolg in tegengestelde richting draaien. (Zie Fosado voor een gelijkaardige situatie.)

De kleppen (7) zijn bijzonder want ze zijn aan hun onderkant verbonden met de regelstaven. Gewoonlijk is de staaf die naar de werkplaats loopt verbonden aan de top van de klep. (bv. Fosado, Torrolluala del Obico)

In de achterwand gecentreerd boven de botanas zit er een venster met bank eronder (7). Het is de eerste keer dat ik zo iets vind en ik weet echt niet wat de bedoeling is.