Sarsa de Surta

Sarsa de Surta is een dorp in de Sobrarbe streek. Uit L'Ainsa de A-2205 nemen naar Guaso en Bárcabo. Voorbij Arcusa (ca. 20 km) rechtsaf waar Sarsa en het Parque Natural de Guara aangeduid staan. Volg de smalle weg tot aan de kleine parkeerplaats met enkele informatieborden over de site. De molen is aan de andere kant van de rivier, de río Vero (1).

Foto's: 01.i.1994, 31.xii.1994, 21.viii.2016, 22.i.2022

Molino harinero

Waterwerken

Dam & Kanaal

(1) Río Vero met de molen van Pedro Buil
gezien vanaf de weg tussen Paúles de Sarsa en Las Bellostas — 2016

De molen is gekend als de Molen van Pedro Buil omdat hij altijd toebehoorde aan en werd uitgebaat door dezelfde familie uit Sarsa. De molen deed dienst tot in 1971. Meer over de geschiedenis vindt u in het artikel van Javier Valenzuela (†).

De molen kreeg een nieuwe eigenaar in 1990 en in augustus 1998 startten de eerste werken om de molen te restoreren. Merk op dat we verschillende foto's tonen van de situatie ervóór.

(2) Ingang met pilaren van het portiek — 2022.

(3) De restoratie buiten is klaar — 1998.

Hoewel bij de renovatie de oorspronkelijke situatie grotendeels werd gerespecteerd, kunnen we enkele veranderingen vaststellen.

alleen de pijlers van het portiek zijn bewaard, het dak werd niet hersteld (4 vs 1-3)
het blinde raam boven de mond van het onderhuis (cárcavo) is nu open (8 vs 3)
er is geen spoor meer van het andere raam dat met losse stenen gevuld was (4 vs 3)
de schouw boven de cárcavo is weg (8 vs 3)

De laatste verandering heeft te maken met het weg halen van de haard binnen. Voor de werken was een klein deel (ca. 5m²) van de werkplaats afgescheiden van de rest en uitgerust met een haardvuur (7).

Het interieur van de molen werd ook gerehabiliteerd en naast de originele uitrusting is er nu ook een tentoonstelling van oude werktuigen, vandaar de term museo etnológico.

(4) De molen voor de restoratie. Let op de wand van de vijver achteraan — 1994.

(5) Binnenkant voor de restoratie; zo goed als klaar om te draaien — 1994.

(6) — 1994.

De situatie binnen was onverwacht goed (5). Het geheel zou baat hebben bij een grondige schoonmaakbeurt, maar de uitrusting was compleet. We herkennen de steenkraan met zijn beugels (grua of cabria), en de houten kist om de bloem op te vangen ([hf]arinal). Op de maalstoel herkennen we de steenkist (guardapolvo) met de trechter (tolva) op zijn stoel (caballete).

Op de treden ligt een deel van het systeem dat graan aanvoert. Merk op dat het een silent, of centrifugaal system is dat werkt met een kleine trechter (tolva chica) onder de tolva, gecentreerd boven het oog van de loper steen. Dit is het normale voersysteem in de wijde streek.

Het andere systeem waarbij het graan naar de stenen gebracht wordt met een schuddebak (canalete) en een klopper (tarabilla, triquitraque) en waar de graanbak uit het centrum staat, komt bijna niet voor in de regio. We hebben dit type voeding alleen aangetroffen in Lacabezonada, en in Ainielle, de kleinste en eenvoudigste molens van allemaal.

Op het eerste gezicht lijkt het alsof er geen restitutiekanaal meer is (8). Maar van binnenuit in de cárcavo is te zien dat er over de volle breedte van het veld een tunnel loopt tot aan de río Vero (zie waterwerken 13 en 22). We herinneren ons een soortgelijke situatie van de molen van Sarvisé. De doorgang is daar echter merkbaar hoger voor ongeveer dezelfde breedte.

(7) Tolva voor de haard — 1994.

(8) Uitlaat van het onderhuis — 1994.

(9) Jaar 1786 boven de ingang — 2016.

(10) — 1994.

(11) — 1994.

(12) — 1994.

Molino harinero

Waterwerken

Dam & Kanaal

† Valenzuela Recia, Javier — 2001 — Museo Etnológico Molino de Pedro Buil.
Tierra Bucho (6)11: p. 3–33.