Molens in Alto Aragón — molino harinero

Sarsa de Surta

Sarsa de Surta is een dorp in de Sobrarbe streek. Uit L'Ainsa de A-2205 nemen naar Guaso en Bárcabo. Voorbij Arcusa (ca. 20 km) rechtsaf waar Sarsa en het Parque Natural de Guara aangeduid staan. Volg de smalle weg tot aan de kleine parkeerplaats met enkele informatieborden over de site. De molen is aan de andere kant van de rivier, de río Vero (1).

Foto's: 01.i.1994, 31.xii.1994, 21.viii.2016, 22.i.2022

(13) De molen van Pedro Buil in het landschap; río Vero is rechts. — 2022

(14) Uitlaat van het onderhuis (cárcavo). — 1994.
De werkplaats van deze molen is heel interessant en het onderhuis is dat niet minder. Het is echt de moeite waard om je een weg in de cárcavo te banen door de nauwe opening, soms half afgesloten door braamstruiken of andere stekende planten (14).

In de cárcavo kunnen we twee delen onderschei­den: de buitenste sectie (15) die uitmondt in het restitutiekanaal (22), en de binnenste sectie (16) waar het wiel met bijhorende apparatuur is gemon­teerd. Het dak van het buitenste deel is een licht spitse boog en het is lager en smaller dan in het binnenste deel.

(15) Uitlaat van de cárcavo; let op de aanhechting van de straalafleider (16) rechts.

Het binnenste deel van de cárcavo (16, het onder­huis s.s.) is veel breder en is niet gecentreerd ten opzichte van de waterafvoer. De uitrusting is in per­fecte staat en klaar voor gebruik (16–21) ware het niet dat er geen water is — de huidige eigenaar vulde de molenvijver met aarde om zijn olijfboom­plantage uit te breiden.
Het horizontale wiel (rodezno) is gemaakt van een combinatie van houten en ijzeren onderdelen. De houten bladen — slechts lichtjes uitgehold (17) — zijn gemonteerd op een metalen naaf en as. Het wiel is gevat in twee ijzeren ringen. Alles is vastgezet met boutschroeven.

(16) Cárcavo met straalafleider, wiel, spuistuk met sluiter.

(17) Wiel is een combinatie van hout (de schoepen) en metaal (de rest).

(18) Paradera (straalafleider).

(19) vlnr: Staaf van het lichtwerk, wiel, straalafleider, sluiter.

(20) Botana met schuifsluiter.
Wat bijzonder opvalt in dit onderhuis is de aanwezigheid van een straalafleider (18-19, paradera). Een paradera is een apparaat dat het mogelijk maakt om de waterstroom vanaf de werkplaats boven te regelen. Wanneer de afleider omlaag staat, zoals afgebeeld, kan de waterstraal uit het mondstuk (botana) de schoepen niet raken en het wiel stopt dan. Wanneer de afleider omhoog staat, zal de actie van het water het wiel doen draaien. De stang die de paradera bestuurt is te zien op de foto's 16, 19 en 20 links.

Een straalafleider is vooral handig in watermolens met een open goot zoals in Lacabezonada, de enige molen met bewaard remsysteem. Ainielle heeft ook een open goot, maar de rem is weg. Het probleem met een paradera is dat de beweging van het wiel wel stopt, maar dat het water blijft stromen: een nadeel in streken met weinig water.

Molens met een gesloten drukpijp, zoals hier, eindigend in een mondstuk met een sluiter (20) hebben een betere manier om de stroom te regelen. De klep kan gemakkelijk vanaf de werkplek met een stang geopend en gesloten worden zonder dat er water verloren gaat. Waarom dan de straalafleider?

De paradera zal hebben gediend als noodrem voor het geval de invoertrechter per ongeluk leeg liep. Boven waren helaas geen sporen van zo'n apparaat te vinden; niet verwonderlijk vermits de molen al tientallen jaren buiten gebruik was en niet op slot.

(21) Taatspot en lager, lichtwerk (elevador).
(22) Restitutiekanaal onder de akker (13).

Vorige halte - harinero pad - Volgende halte
Path: Home / Alto Aragón: oude molens / Sarsa de Surta
Inleiding
Leer hoe een molen werkt
Bezoek de molens; catalogus
Literatuur en andere websites
© en e-mail: