Path: Inleiding - Bezoek de molens; catalogus - Charo

Molens in Alto Aragón - harinero, krachtcentrale

Charo / Fosado

Charo's molen ligt precies halfweg tussen Fosado en Charo aan de oevers van de Río Lanata. Vroeger leidde een pad vanaf Charo via El Pocino omlaag naar de molen (Camino del Pocino al molino). Tegenwoordig komt men gemakkelijk bij de molen vanaf de hoofdweg tussen L'Ainsa en Campo. Vanaf L'Ainsa 12 km rijden en dan parkeren bij de afslag naar Fosado. De molen ligt enkele stappen verder vlak naast de Río de la Nata.

De molen is privé domein. Niet betreden zonder toelating van de eigenaar.

Foto's: 21.xii.1998, 01.i.2011, 02.iii.2012, 22.viii.2017, 29.v.2023

(1) Molino de Fosado met Río Nata — 2012

De molen van Fosado is een vrij grote constructie We herkennen van links naar rechts in (1): een ontvangstruimte (2), de graanmolen met de woonst op de verdieping (4), en de electriciteitscentrale (13).

Beide afdelingen zijn met elkaar verbonden door een smalle en iets lagere sectie die ook een oven bevat. Er was ook een ruimte waar lastdieren konden rusten: het dak ervan is net zichtbaar achter de ontvangsruimte links in (1).

De ontvangstruimte (2) heeft een brede en eerder lage deur geflankeerd door een molensteen in twee gedeeld (2, 19). Een smalle trap (3) geeft toegang tot de woonst boven. Rechts in de ruimte vinden we enkele treden die leiden naar de werkvloer van de molen (5) een ietsje hoger gelegen.

(2) De ontvangstruimte — 2011

(3) Trap die naar het woonkwartier leidt — 1998

(4) De molen met de molenaarswoonst boven — 1998

(5) Werkplaats van de molen op het gelijkvloers — 1998

De werkplaats (5) was een complete ramp. De apparatuur was bedolven onder de resten van het dak en de bovenverdieping die bezweken waren onder de last der jaren. Gelukkig waren er nog enkele spullen te herkennen.

Een houten maalstoel (5) droeg twee paar stenen, elk met een ronde steenkist (6). Op de vloer troffen we nog onderdelen van het systeem dat graan naar de stenen voerde: een houten piramidale trechter (tolva, 5 rechts) en ook de dwarslat van het silent feeder systeem (7) met een kleine trechter die zo ondiep is dat het bijna een schijf is.‡

(6) Maalstoel met steenkist — 1998

(7) Onderdeel van de graanaanvoer — 1998

(8) Cárcavo van de graanmolen — 1998

De cárcavo (8) is heel diep en ruim. Het diepste deel is het breedst en biedt plaats aan twee wielen naast elkaar. De twee botanas (sproeikoppen) zitten in het midden van de achterwand. De wielen roteren daardoor in tegengestelde richting.

De uitlaat van de cárcavo is smaller (voorgrond in 8) dan de sectie met de wielen en niet gecentreerd, maar naar één kant verschoven. Anders dan de rest van de constructie is de cárcavo nog in goede staat bewaard met een stevig dak gebouwd uit fijn metselwerk dichter bij de uitgang.

De schoepen zijn van hout en min of meer lepelvormig en vast gezet in een metalen flens op een ijzeren as. Op de omtrek zitten twee spanringen voor extra sterkte (9, 10).

De schoepen zijn elk versterkt met een metalen plaat met bouten op het hout bevestigd (11).

(9) — 1998

(10) — 1998

(11) Houten schoepen versterkt met metaal — 1998

Kijk je zorgvuldig naar (1), dan zal je opmerken dat beide hoofdgebouwen, graanmolen (4) en centrale (13) niet direct tegen elkaar aan leunen. Er zit een soort verbindingstoren (13 links) tussen die het mogelijk maakt om van de woonst in de graanmolen door te lopen tot in de centrale. Onderweg passeert de molenaar daarbij eerst de broodoven (horno de pan) en daalt dan de steile trap (12) af naar beneden in de centrale.

De generator kamer kon ook direct vanaf buiten bereikt worden via de opening die zichtbaar is in (13) links boven de mond van de cárcavo die de uitlaat van de turbine draineert.

(12) — 2011

(13) — 2012

Wegens de dichte vegetatie en het algemene verval konden we niet in de centrale langs de gewone ingangen (voordeur of trap binnen). Maar we slaagden er in om binnen te kruipen langs de afvoer van de turbine.

De ruimte is leeg: de installaties zijn ontmanteld en alle apparatuur is weg gevoerd. De molen was uitgerust met een turbine: de buizen en enkele sokkels verraden dat (14, 15).

(14) — 1998

(15) — 1998

(16) — 2023

Op de muren buiten zijn er nog steeds enkele oude steunijzers (16-18) te vinden: sommige met, andere zonder isolatoren er op. De witte toren die boven het dak uit steekt (13) was het punt van waaruit het volledige net gevoed werd.

Kaarten van het Instituto Geográfico Nacional (serie MTN50, blad 212) tonen een wijd netwerk over een groot deel van de zone rond de molen.

De kaart van 1936 toont lijnen naar Arro, Fosado, Fuendecampo, Atiart, Samper, San Juan de Toledo, en een groepje huizen dat het huidige Lacabezonada moet zijn.

(17) — 2011

(18) — 2011

Op de kaart van 1952 is het net uitgebreid naar Charo, Luján, La Lueza (nu Alueza) en Tierrantona!

Meer over de geschiedenis van deze molen en zijn productie van bloem en electriciteit kan men lezen in het uitgebreide artikel van Manuel López Dueso (†).

† Manuel López Dueso — 2014 — El molino de Charo. —
Revista del Centro de Estudios de Sobrarbe (ISSN: 1136-4173) N° 14; pp 101-154.

‡ Lees meer over de silent feeder in:
L. Vanhercke & A. Anselin — 2023 — El alimentador silencioso. —
El Gurrión (ISSN: 1130-4960) N° 173.