Alquézar

Alquézar bereikt je gemakkelijk uit Huesca en Barbastro. Stop vlak voor je het dorp binnenkomt bij de Ermita de San Antonio en wandel het zandweg naar beneden. Of, vanuit het dorp zelf, volg de borden fuente (bron). Wij hadden het geluk dat de eigenaars van deze molen ons uitnodigden voor een fotosessie binnenin.
De molen ligt op de Río Vero.

Foto's: 29.XII.1994, 31.XII.1998 en 02.III.2003

Molino de arriba

Molino de abajo

Oliemolen

(1) Cañon del Río Vero met molen
gezien vanaf de Ermita de San Antonio

(2) Het meest rechtste gebouw is de eigenlijke molen;
de cárcavo is net zichtbaar.

Het is een diepe afdaling, maar eens je beneden bent, geef je grif toe dat deze excursie elke kreun op de klim terug dubbel waard is. De constructie is goed bewaard dank zij de inspanningen van de huidige eigenaars die de molen in de jaren 1960 kochten van de laatste molenaar.
Het eigenlijke molengebouw met de apparatuur is het meest rechtse deel op de foto. De cárcavo geeft aan dat de vloer binnenin hoger ligt dan de bodem buiten. De noodzakelijke trapjes op zijn gemaakt uit oude molenstenen.

Wandel voorbij de molen langs de rivier naar de enorme afdamming (azud, 3, 4). Er is meer dan de buitengewone afmetingen alleen. Het centrale deel is veel hoger dan de rest. Als je de zaak nader bekijkt, zie je dat dit deel van de muur stevig is en geen overblijfsel van een grotere wand die de rivier geheel afsloot.
Linker en rechter helft liggen daarenboven niet in elkaars verlengde. De dam links van het midden steekt een flink stuk verder vooruit.

(5) Centraal deel van de azud

Antonio Naval Mas, in zijn werk over historische bouwsels in de Somontano, vermoedt dat dit vooruitstekende deel de basis was van een vollemolen (batán). Hij wijdt er verschillende bladzijden aan met een uitgebreide argumentatie. (Bezoek Abiego voor een andere indrukwekkende dam.)

Het aanvoerkanaal tapt water af op de rechteroever van het meer, ongeveer 20 m voor de plaats van de azud. De inlaat is beschermd met een traliewerk. De eerste meters zijn een tunnel door de rots.

(6) Inlaat van het aanvoerkanaal.

(7) Rooster dat drijfhout buiten houdt.

De rest van het kanaal is breed en open. Waar het de azud passeert, bevindt zich een kleine puntboog met een klep om overtollig water naar de Río Vero terug te voeren. Vanaf de dam tot aan de molen loopt een hoge, brede aarden dam waar het grootste deel van het aanvoerkanaal in uitgegraven is.

Het kanaal loopt uit in een reservoir gebouwd in prima metselwerk (beter dan de rest van de constructie). Het water valt omlaag door drie trechters, saetines. De saetines zijn heel diep om voldoende druk te kunnen opbouwen (cubo-werking).

(8) Aarden wal waar het kanaal in ligt.

(9) Balsa met drie inlaten.

Normaal verwachten we dus ook drie uitlaten aan de andere kant van de molen, maar dat klopt niet. De zuidelijke muur vertoont maar twee bogen (11)! We moeten de linkse ruimte in kruipen om te begrijpen wat er aan de hand is. Daar verbergen zich twee cárcavos elk met een puntboog. In elke holte rustte het vertrouwde horizontale aandrijfwiel.

In de laatste (rechtse) cárcavo zijn later nog verbouwingen gebeurd (12): een klein betonnen bouwseltje met een klep en steunpunten voor een metalen wiel op een horizontale (!) as. Een lage richel houdt het water aan één kant van de cárcavo.

(10) Canal loopt uit in de balsa.

(11) Uitlaat van de twee cárcavos.

(12) Binnen in de rechtse cárcavo.

(13) Linkse holte met twee cárcavos.

(14) Wiel met houten schoepen en levador.

(15) Molensteen, galg en instrumenten om de stenen te scherpen.

(16) Achtkantige steenkist met tolva.

(17)

Binnen bevindt zich de grot van Ali Baba voor molenaars. Het zou moeite kosten om de molen maalklaar te maken, maar al het essentiële is toch aanwezig: apparatuur, opslag en instrumenten. De vloer geeft ruim gelegenheid om verschillende soorten scherpsel te leren kennen.

De stenen komen uit Frankrijk. We herkennen het merk van Grande Société Meulière Dupety-Orsel & Cie uit La Ferté sous Jouarre. (Andere stenen van dezelfde bron zijn gevonden in o.a. Cortillas, Paternoy, Sarvisé, Palo.)