We hebben wel eens molens
in betere staat gezien. Het dak is weg, de werkvloer lijdt onder weer en wind
en de eerste bomen schieten al op. Wil je een mooie olijfbreker en ditto
pers zien, ga dan eerder vandaag dan morgen.
De molen staat evenwijdig
met de rivier. De ingangsdeur zit in de helft van de voorgevel
die dichtst bij de rivier ligt (12). Alle apparatuur staat aan diezelfde kant die
verschillende meters langer is dan de andere helft (zie foto 2).
(13) Deurpost met inscripties.
De tekst boven de deur is moeilijk te lezen.
Hier komt wat we konden ontcijferen:
†
JHS
AÑO 1807
JUAN ALIBAS : JUAN GIL : FRAN AIBAS : JpHSARRAIO
Noot 1:
JHS staat voor Jesus Christus en
JpH voor de naam José.
Noot 2: De pers (22) draagt hetzelfde jaar 1807.
Van bij de deur krijg je
een goed overzicht van de inrichting van de werkvloer (14, 15). Je komt binnen
in het breedste deel van de molen. De pers staat in de linker helft (rivierkant)
dicht bij het midden (14). Een deur in de muur geeft toegang tot een
kleine aparte ruimte, waarvan ik niet kon uit maken waarvoor ze diende.
De andere kant van de ruimte (15) diende wellicht voor opslag en om water te
verhitten.
De pers is van het
type dat minder plaats in neemt op de vloer en ook niet zo hoog is als
de typische
prensas uitgevoerd als een enorme hefboom
- bv.
Trillo,
Castilsabás,
Coscojuela. Andere molens met compacte pers zijn bv.
Almazorre (ook in hout),
Troncedo,
Centenera, en
Mipanas.
De kop van de pers draagt het opschrift
AÑO 1807 (22).
In
Palo hebben we ooit hetzelfde jaar gezien.
Eerst zul je de balsa met ruello (20) vinden.
Dit is de plek waar olijven geplet werden in voorbereiding op de eigenlijke
persing. Het is één van de vroege modellen
—In
Trillo vind je er nog één en in
Troncedo een meer moderne versie—
afgeboord met natuurstenen platen die bijna perfect tegen elkaar passen (21).
Onthoud ook dat dit een van de weinige ruellos is die aangedreven wordt met waterkracht.
Verborgen in de verste hoek ligt
een koppel molenstenen onder het mos (19). Het zijn ook oudere modellen uit
één stuk, niet samengesteld uit kleinere stenen zoals de
nieuwere types. Andere spullen van een harinero hebben we niet gevonden.
Aan de bemeten ruimte te zien, was de bloemmolen wellicht niet erg belangrijk.
Misschien maalden de stenen alleen maar een beperkte hoeveelheid dierenvoer.
