Olsón

Olsón is eenvoudigst te bereiken van de hoofdweg tussen L'Ainsa en Barbastro. Afslaan naar Lamata (museum bezoeken!) in Mesón de Ligüerre de Cinca. Volg nu geruime tijd de smalle, bochtige weg en stel je voertuig ergens aan de ingang van het dorp —of, waar er meer plaats is, aan de splitsing naar Mondot. Nu naar rechts lopen en de weg volgen die vlak loopt. Links aanhouden waar er keuze is. Na korte tijd vind je de molen(1) die, helaas, volkomen verwaarloosd is.

Foto's: 01.xi.2010

(1) De oliemolen van Olsón.

Het einde is nabij: het dak lekt en geeft op verschillende plaatsen onbelemmerd uitzicht op de hemel en de achterste muur (3) vertoont alarmerend grote gaten. De aceitero van Olsón verdient het om in de Catálogo de Patrimonio Arquitectónico y Etnográfico van Aragón staan. Dan moet immers al het nodige gedaan worden om de molen te bewaren.

De site verdient het om bewaard te worden: de molen is goed uitgerust, vrij groot, gemakkelijk bereikbaar en gelegen in een dorp met een kerk die Kultureel Erfgoed is en bekend staat als Kathedraal van de Sobrarbe.

Als we naderen, valt direct het grote reservoir op (2, 12, 1). Water is essentieel tijdens de extractie.

(2) Water voorraad met de perskamer.

(3) Achterwand met enorme holten.

Het dorp ligt hoog op een heuvel en water moet een probleem geweest zijn. Te meer omdat regen wellicht de enige bron was. Het venster (2, 8) zit vlak bij de pers; handig wanneer er snel een emmertje moet gehesen worden. Een balk —vroeger allicht met katrol— steekt uit boven het raam (2).

De molen is in twee verdeeld (1): in het hoogste stuk (2, 4) staat de pers. Aan de voet van de muur is een blinde boog zichtbaar: wellicht de top van een vroegere ingang. De weg lag ooit veel dieper; dat is ook duidelijk uit foto 1. Voorzichtig want je moet een flink verschil overbruggen (5).

(4) Hoogste sectie bevat de pers.

(5) De ingang.

Binnen trekken twee zaken de aandacht. Eerst de pers (7-10): type van een generatie ouder dan de gietijzeren modellen op andere plaatsen in de streek. De kop, als één geheel, beweegt op en neer langs twee grote schroeven die vast zitten in de grond (6).

De kop is een houten blok verstevigd met metalen banden en draagt een aantal raderen van verschillende groottes (9) om tot een goede overbrengingsverhouding te komen. Het onderste deel is verbreed om beter steun te bieden aan de houten schijf (7) die de druk over brengt op de gestapelde matten.

(6) Persruimte met containers.

(7) Kop van de pers.

(8) De pers met hefboom om van verhouding te veranderen. Het venster kijkt uit over het reservoir.

(9) Wiel van de pers.

(10) Jaar 1953.

(11) De werkvloer.

Er is nergens een merknaam aangebracht op de pers, maar een van de zijkanten draagt het jaar 1953. We hebben eenzelfde pers aangetroffen in de molen van Mondot en in Troncedo (in goede staat).

De ruimte is een puinhoop, maar verschillende stenen olievaten rijzen nog boven de rommel uit (6, 11).

Langs de binnenkant van de straatgevel liggen bakken (13, algorines) voor de opslag van de verse aanvoer. Bijna al de overige plaats is bezet door de embalse (14): de cirkel waar de olijven geplet werden. Let op de ijzeren staven van het systeem om ze te leiden. Geen spoor van een trechter; ook geen vat om de smurrie op te vangen (zie Mipanas (32)).