Mipanas

Mipanas, gelegen op de oever van het Embalse de El Grado, was het einde van de wereld. De nieuwe verbinding van L'Ainsa naar Barbastro bracht Mipanas weer dichter bij de bewoonde wereld. Parkeer de wagen waar Mipanas is aangeduid. Er is plaats genoeg naast de vuilniscontainers. Loop nu de grintweg af naar het dorp. Je passeert vrij snel de eerste molen en komt zonder veel moeite in het dorp. Daar loop je onder de boog rechts. Op het einde van de gang ligt de molen (22).

Foto's: 3.i.2010

De molen in het dorp valt niet direct op. Het is een gebouw uit twee verdiepingen (22) dat er uit ziet als een gewoon huis —de molen is daarom wellicht jonger dan die buiten het dorp. Er is geen plaats voor een grote hefboom-pers.

De eigenlijke molen is beneden en de verdieping boven ziet eruit als woonruimte. Buiten een klein spionnetje (zichtbaar in 28 rechtsboven) is er geen verbinding tussen beide etages. Ze hebben elk hun eigen ingang: in het midden van de lange zijde voor boven (22) en in de korte kant (23) voor de werkruimte.

De korte wand die de gevel was van de molen is ingestort en blokkeert nu de deur. Niet echt een probleem want er zijn genoeg gaten om binnen te komen. Het is al van buitenaf (23) zichtbaar dat er twee niveau's zijn in de plafonds. Links is verhoogd om de pers plaats te bieden. De vloer (24) en de zoldering (23) rechts achter de deur zijn veel lager.

Binnen gaan langs de deur is niet veilig, maar de (ontbrekende) wand links is een goed alternatief als je voorzichtig bent. De pers (25) is het eerste waar je tegen aan zult lopen en op zich alleen al de inspanning waard.

De pers staat op een verhoogd deel van de vloer (24). Het plafond moest daar dus voor aangepast worden (25,23). Dat had men kunnen vermijden door de opvangvaten (30; 3 in schets 37) voor de verse olie in de vloer te verzinken. Maar misschien was de grond daar te stenig voor.

Ik heb al uitgelegd dat het grote voordeel van dit type pers — naast de kleine voetafdruk — was dat één persoon volstond voor de bediening. Dit komt doordat de omwentelingen van het grote wiel omgezet worden in uiterst kleine verplaatsingen van de persplaat. De verhouding is ongeveer 7 tot 1 in de eerste stap (28) en ik neem aan dat de raderen in de kop dat nog flink verhogen.

Fundicion y Construccion D Maquinas

M Rodon H°

Zaragoza

J M Rodriguez Lacomme Ingeniero

(29) merkplaatje op de pers.

De merkplaat op de pers is interessant (29). Het is de eerste keer dat we een pers vinden van de firma Rodón. Rodón — uit Zaragoza — is van dezelfde tijd als Averly en La Maquinista Aragonesa. Het bedrijf is opgericht door de broers Sebastián and Martín Rodón Serra (1862).

Ik heb een Rodriguez Lacomme, Jose Ma. aangetroffen in de lijst van industriële ingenieurs afgestudeerd in 1876 aan de Escola Técnica Superior d'Enginyeria Industrial van Barcelona. Dit geeft ons een indicatie van de vroegste datering van dit exemplaar

Diep in de ruimte, verst van de deur, staat er een contraptie om olijven te pletten (4 in schets 37). Het is een verhoogd vlak omringd door een kleine goot die op één plek verwijdt waar de pasta kon worden opgeschept (32, 33)

Een roller steen en een trechter (tolva) zijn op dezelfde vertikale as gemonteerd (34). Men goot olijven in de trechter en het kleine deurtje met hefboom (35) regelde de stroom naar de zone waar ze geplet werden onder het gewicht van de steen.

Verschillende staven (vast aan de trechter, 34) dwongen de olijven in het pad van de steen. Een klein schoepje veegde de pasta naar de verzamelput.

Het geheel is vrij gesofistikeerd en we hebben eenzelfde instrument gezien in Troncedo. In veel andere molens gebruikt men een veel simpeler systeem om olijven te breken (bv. Sieste, Trillo).