Mondot - Viliellas

Mondot en zeker de molen is niet zó eenvoudig te vinden. Van de hoofdweg tussen L'Ainsa en Barbastro indraaien naar Lamata ter hoogte van Mesón de Ligüerre de Cinca. Volg de lange, smalle kronkelweg en ga rechtsaf net voor Olsón waar Mondot aangeduid staat. Ginds rechts het dorp inrijden en de wagen parkeren. Vanaf de kerk volg je de belangrijkste piste tot aan de oude begraafplaats. Daar even voorbij splitst er links een kleinere tak af. Die daalt langzaam naar de rand van de canyon tot je ongeveer de plek van foto 1 bereikt. Zoek je weg naar beneden, steek de akker over en loop dan tegenstroom tot aan de molen. Die is ook bekend als Molino Viliellas, denk ik.

Foto's: 31.iii.2010

Wanneer je binnen gaat (6, 9) wordt je direct begroet door een enorme pers die de ruimte overheerst (21). Er is geen plaatje om het te bewijzen, maar dit apparaat is duidelijk van hetzelfde merk en type als in Troncedo and Betorz: dus een echte La Maquinista Terrestre y Maritima.

Het houten blok (25) is met metaal bekleed (22, 23). Het moet een latere toevoeging zijn, want de platen zijn duidelijk ooit voor iets anders gebruikt. De opbouw —een groot houten blok dat stalen tandwielen torst— wijst naar het einde van de jaren 1850.

(24) Voet van de pers met pan & olievat

Naast de pan die de voet van de pers is (24) zit een stenen opvangvat in de grond. Voor de rest vonden we hier geen andere spullen van het vak.

De wand achter de pers (28) verdient zeker wat aandacht want er zijn verschillende tekens in gegrift: meestal kruizen, maar ook een rooster en een echt leuk gezicht.

In de hoek achteraan rijst een schouw op (26). De extractie van olie vereist heet water en een vuurplaats is daarom essentieel. Er was ook een waterput (29) juist om de hoek in de graanmolen.

(32) olijfbreker

Van de graanmolen rest zo goed als niets. Eigenlijk is er alleen nog het grootste stuk van een molensteen (30) die nu dienst doet als onderbouw van een soort bank. Als we dit zien en weten dat de cárcavo (14) onder deze ruimte leeg is en achter een blinde saetín ligt, kunnen we vermoeden dat de zaak in zijn laatste jaren alleen als aceitero gerund werd.

Het verste deel van de harinero is ingenomen door een olijfbreker (4-r) die, in vergelijking met de rest van de site, vrij goed bewaard is (31, 32). De steen, gemerkt met 1924, zit op een vertikale as die aangedreven wordt door het wiel in de tweede cárcavo (15).
Noteer het gat (32) waar een paal in paste om de steen met spierkracht rond te draaien.