Mondot - Viliellas

Mondot en zeker de molen is niet zó eenvoudig te vinden. Van de hoofdweg tussen L'Ainsa en Barbastro indraaien naar Lamata ter hoogte van Mesón de Ligüerre de Cinca. Volg de lange, smalle kronkelweg en ga rechtsaf net voor Olsón waar Mondot aangeduid staat. Ginds rechts het dorp inrijden en de wagen parkeren. Vanaf de kerk volg je de belangrijkste piste tot aan de oude begraafplaats. Daar even voorbij splitst er links een kleinere tak af. Die daalt langzaam naar de rand van de canyon tot je ongeveer de plek van foto 1 bereikt. Zoek je weg naar beneden, steek de akker over en loop dan tegenstroom tot aan de molen. Die is ook bekend als Molino Viliellas, denk ik.

Foto's: 31.iii.2010

De molen ligt op de Río Susía. Ik heb nochtans rond gekeken voor een dam en een aftappunt, maar kon het begin van het kanaal niet vinden. Waarschijnlijk is de plek verloren gegaan tijdens de bouw van een klein pompstation. De rest van het kanaal is er nog — niet erg duidelijk, maar nog te volgen tot waar het zich in het meer stort (10).

Het meer is ronduit indrukwekkend: enorm groot, superdiep, prima metselwerk — foto's 10 en 11 zijn genomen op hetzelfde punt maar in tegengestelde richting. Tegen de molen is het meer 5 m diep (12) en telt twee brede inlaten (13) naar de wielen. Met zo'n massief waterlichaam was een extra druk opbouwende cubo totaal overbodig.

Alleen de linkse uitlaat (saetín, 13) is open; de rechtse is dicht gemaakt. Dat komt overeen met de situatie aan de andere kant van de muur. Eén cárcavo (14) is leeg en in de andere —onder de olijfbreker— bevindt zich een kloeke botana en arbol (16). Onder het slib sluimert wellicht een houten wiel.

Beide cárcavo's geven uit in een depressie waar het water uit afgevoerd wordt via een lange tunnel (17) onder de terrassen, gesteund door stevige muren (18, 19). Ergens in die wanden opent de tunnel en geeft het water terug aan de rivier.