Castillazuelo

Castillazuelo ligt in de vallei van de Río Vero nabij Barbastro. Vanuit Barbastro neem je de weg naar Adahuesca en Alquézar. Voor je Castillazuelo bereikt, neem je de splitsing naar Salas Bajas en Naval. Een ietsje verder vind je links een zandweg die in de vallei afdaalt. Zet de wagen opzij en wandel dat pad af in de richting van een groepje hoge bomen die de molen verbergen. In de periode sinds ons eerste bezoek, heeft de molen een groot deel van zijn dak verloren. Dat is rampzalig voor de overgebleven apparatuur. De molen krijgt water van de Río Vero en de acequia San Marcos.

Illustraties: 30.x.2002, 01.iii.2019, 22.x.2023

(1) Molino San Marcos — voorgevel.

(2) Molino San Marcos — achterkant.

De molen (ook gekend als Molino San Marcos) is maar een deel van een groot gebouw waar de werkplaats maar een klein stukje beslaat achteraan.

In het midden van de voorgevel (1) geeft een hoge dubbele deur toegang tot een brede gang die vanaf de ingang in een stuk doorloopt tot aan de werkplaats achteraan.

De eigenlijke molen is aan de achterkant van de constructie (2) en heeft ook een eigen rechtstreekse ingang (3).

Het atelier beslaat niet meer dan een vrij beperkte oppervlakte van het gelijkvloers: de volledige breedte van het gebouw en ongeveer een kwart van de diepte.

(3) Overzicht van de werkplaats — 2019.

(4) Bancada van opzij — 2002.

(5) Bancada met 2 steenkoppels — 2002.

De werkbank (3) draagt two steenkoppels. Elk koppel is overdekt met een achtkantige steenkist (guardapolvo, 4-5). Het aanvoersysteem — karen (tolvas) met hun ondersteuning (caballetes) — is afgebroken en wordt elders in het gebouw bewaard. Eén van de trechters (7) draagt rijen van spijkers die als een maatschaal voor de inhoud dienen. Iets gelijkaardigs hebben we ook gezien in de molen van Lacort.

De stenen (6) komen van de Société Génerale Meulière, eertijds één van de grote firma's in La Ferté (S.G.M). In Paternoy ligt er een steen van hetzelfde merk. De alleenvertegenwoordiger voor S.G.M. in Spanje en Portugal was Averly, Montaut y García uit Zaragoza. Deze firma van de Averly groep ontstond in 1876 en zou in 1923 hernoemd worden als José García Díaz S.A., de naam van de eigenaar sinds 1903.

(6) Steen uit La Ferté.

(7) Tolva (kaar) met volume-schaal.

(8) Turbine met regelaar en koppeling.

(9) Tag op turbine.

Centraal onder de maalstoel is er één turbine gemonteerd (8). De kast draag een plaatje (9) met de tekst J. Amorós - Zaragoza. Talleres de José Amorós was een van de kleinere producenten en in een reclame uit 1899 schreven ze dat ze uniek waren «… en su clase que solo construye turbinas y motores hidráulicos» en ook dat ze een voorkeur hadden voor «… electricidad y molinería». J. Amorós is ook aanwezig in enkele andere molens van ons studiegebied (bv. de central eléctrica van Arrés, de molino van Bernués).

De graankuiser (10, 11) is van het compacte type dat bekend staat als limpia belga. Het was zeer populair want het gaf goede resultaten voor een redelijke kost. Het was eenvoudig te gebruiken en vergde nauwelijks onderhoud. Het was ook een van de beter verkopende producten van Averly die een limpia belga perfeccionada in zijn gamma had. We zijn er evenwel niet zeker van dat dit (10) een Averly specimen is: er zit immers geen plaatje op.

(10) Graanreiniger: limpia — 2002.

(11) Detail van de graanreiniger.

(12) Builmachine met farinal.

(13) De builmachine levert 3 fracties.

(14) Geometrische figuren op de muur.

(15) Berekeningen.

(16) De achterwand met twee uitlaten.

(17) Brandverzekering bij Commercial Union.

Het water komt uit de Río Vero. Het wordt opgevangen bijna 4 km stroomopwaarts in de buurt van Pozán de Vero (20). Het kanaal, aangelegd in de 17de eeuw, voert eerst water naar de andere molen van Castillazuelo (Molino Tricas) en loopt dan verder door naar San Marcos. Het kruist daarna een kleine waterloop en loopt dan verder stroomafwaarts. (Meer over dat kanaal in Pallaruelo.)

Achteraan vinden we twee lege cárcavos en de grote deur die direct uitgeeft in de werkplaats. Midden boven de deur hangt een plaatje (17) met de tekst Commercial Union. Dat is een Britse verzekeringsmaatschappij gesticht na de beruchte Great Tooley Street Fire in London in 1861. De firma was al in de eerste jaren van de 20ste eeuw actief in Spanje en maakt nu deel uit van de Grupo Aviva. In het centrum van de plaat staat een draak te midden van de vlammen.