Arrés

Arrés is eenvoudig te vinden vanuit Jaca. Neem de hoofdweg naar Pamplona. Ongeveer 20 km verder draait de weg naar rechts over de brug van Puente La Reina de Sta Cilia de Jaca. Niet volgen, maar rechtdoor naar Huesca. Bijna direct hierna is Arrés aangeduid. Volg de smalle weg tot je na ongeveer 3 km een groepje bomen ziet niet te ver weg aan je rechter zijde. Het is vóór je aan de hoevegebouwen en de bocht naar het dorp komt. De molen is eigenlijk dubbel : een harinero, muy ruinoso, en een krachtcentrale met flink wat interessante spullen. De molen krijgt zijn water uit de Río Aragón.

Foto's: 17.VIII.2003

waterwerken

harinero

central eléctrica

(1) Krachtcentrale met dichtgegroeide molenvijver

(2) De dynamo met
controlepaneel en schakelkamer

De electriciteitscentrale is het best bewaarde deel van de site. het is het kleine gebouwtje dat tegen de molen aan leunt. Je komt er binnen langs een deur naast de molenstoel. De central eléctrica bestaat uit twee ruimten. Vanuit de harinero kom je eerst in de machinekamer met de turbine (5).

De volgende kamer is de eigenlijke centrale met een dynamo, een paneel met verschillende meters en een kleine ruimte als schakelkamer. De turbine werd ook van hieruit bestuurd (10).

De alternator is een Zweeds product en draagt twee labels.

Het eerste etiket zegt:

Westeras - swastica with ASEA - Suecia Representantes
Sd. Española de Electricidad ASEA Madrid		Rodamientos a Bolas SKF Barcelona

ASEA betekent Allmänna Svenska Elektrifiska Aktiebolaget. De Spaanse vestiging van de firma werd opgericht in 1914.

Dit zijn de kenmerken van de alternator:

ASEA Westeras Sweden - swastica 3 Phase Synchr. generator
Type	6?2?	No.	422483
kVA	3?	P.F.	0.
Rating	Cont.	Conn.	?
R.p.m.	1000	Cycles	50
Volts	230	Amps	85
Exc. Volts	110	Exc. Amps	6.

(5) Alternator met
turbine kamer achteraan

(6) Controlepaneel

(7) Achterkant van het paneel

Het Zweedse ASEA werd op het einde van de 19de eeuw opgericht om de generatoren van Jonas Wenström's te verkopen. Het ging om een drie fasen wisselstroom (AC) apparaat dat een gevoelige verbetering was ten opzichte van de toenmalige systemen. Wenström's ontwerp was een alles-in-één constructie van motor, generator en transformator en bovendien was wisselstroom ook nog gemakkelijker te vervoeren dan de vroegere gelijkstroom (DC).

Onze kaarten (ed. 1952) tonen leidingen vanaf de Molino de Arrés naar het dorp Arrés en dan verder naar Bailo, Arbués en Alastuey. Dat is niet min.

Het regelpaneel draagt verschillende meters, schakelaars en veiligheden in het bovenste deel en een regelwieltje onderaan. Op dat wieltje leren we dat links draaien Raise betekent en rechts Lower (Let op het Engels. In Spanje!) Dit bescheiden wiel zit op een flinke regelaar aan de achterzijde van het bord. Die regelaar telt veel dubbele contactpunten en loopt van on naar off.

In het midden van de voorkant hangt een klein zwart plaatje met

Joaquin Guiral
Talleres Electro Mecanicos
Zaragoza

Een turbine (8) zorgt voor de aandrijving. De schoepen zijn zichtbaar op foto 9. Vergelijk deze turbine eens met die van bijv. Nocito, Gistain of Acumuer. Een riem liep over het grote drijfwiel op de as van de turbine (Zie ook 5). De turbine werd bestuurd door een staaf die geregeld werd door aan een wiel te draaien. De stand werd weergegeven op een schaal zonder onderverdeling (10). De tekst zegt simpelweg

Constructor de maquinas
Caballos de fuerza (paardekracht)
Alabes abiertos (schoepen open)
N° Zaragoza 1

Op de turbine zelf vinden we nog twee plaatjes.
De kleine zwarte leest

José Amoros
Constructor
Zaragoza

De iets grotere vaalrode zegt

Talleres Martin
Zaragoza