Salinas de Jaca

Salinas de Jaca moet te vinden zijn op elke kaart met een zeker detail. Vanuit Jaca de weg nemen naar Pamplona. In Puente la Reina de Jaca ga niet rechts over de brug, maar wel rechtdoor naar Ayerbe en Huesca. Gewoon doorgaan op de hoofdweg waar Villalangua en later Salinas de Jaca aangeduid staan. Je kruist de Río Asabón en vindt dan de molen aan je rechter kant tegen de rivier (1). Loop door de weiden (er is een oud spoor) naar de molen.

Water werd genomen van de Río Asabón.

Foto's: 26.XII.2000, 19.V.2011

(1) Molino Samper met de Sierra de Santa Domingo achteraan - 2000

(2) anno 2000

(3) anno 2011

Toen we hier de eerste keer kwamen in 2000 was het gebouw stevig afgesloten (2) met een blaffende hond er in. Geen mogelijkheid om er binnen te komen. De korte wand tegen de rivier was bedekt met isolatoren en oude bedrading. We hebben geen enkele kaart met leidingen die hier vertrekken en toch produceerde deze molen ooit electriciteit.

Tien jaar later waren de deuren open en het gebouw in een bedroevende staat met het inwendige gesloopt (Overal eender: mensen moeten altijd alles afbreken).

De embalse (het meer: 4, 5) komt ter hoogte van het dak. In 2000 hadden bomen reeds twee derden van het meer ingenomen.

Het kanaal is vervangen door een buis (8) die in de oude bedding ligt. Dat was wellicht een goed idee om het onderhoud te beperken aan een kanaal dat water aanbracht van heel ver en van aan de andere kant van de weg. Andere molens met een buis voor de aanvoer zijn bv. Yeste en Naval.

(4) molen met embalse (rechts) - 2011

(5) embalse op de hoogte van het dak - 2000

(6) De werkplaats van de harinero

(7) Een steen van La Ferté sous Jouarre

De ingangsdeur open in een werkplaats (6) met een inrichting die we herkennen van elders. We zien een koppel stenen, een kraan en een contraptie om ongerechtigheden uit het graan te verwijderen.

De steen komt uit Frankrijk: rond het oog lezen we

La Ferté - sous - Jouarre
Société Générale Meulière

Andere Franse stenen hebben we gevonden in bv Paternoy, Cortillas en Alquézar. De centrale holte is gevuld met brokstukken uit het electrische deel van het gebouw.

(8) Buis voor de wateraanvoer

(9) Turbine; uitgekleed schakelpaneel

(10) Enkele isolatoren; schakelaars

(11) Turbine

(12) Maquinaria y Metalurgia Aragonesa
Zaragoza - Utebo

Een deur leidt van de harinero naar een veel kleinere ruimte: de vroegere centrale. Er blijft niet veel van over. Het schakelbord (9) is leeg en de generatoren zijn weg.

De turbine is er nog (11). Ze werd dubbel gebruikt: voor de molenstenen en voor de generatoren. Enerzijds via tandwielen op een as door de muur (11 rechts) en anderzijds met een lint (links) voor de dynamo's.

De turbine (12) draagt een merk in reliëf

N°121
Maquinaria y Metalurgia Aragonesa
Zaragoza - Utebo

In Aguinalíu hebben we vroeger hetzelfde merk aangetroffen.

Maquinaria y Metalurgia Aragonesa S.A. werd in 1902 opgericht door Carlos Mendizábal Brunet die de zaak geleid heeft van aan het begin tot in 1908. De firma vond het welzijn van zijn arbeiders heel belangrijk. Al in 1910 verschaften ze medische en farmaceutische steun en in 1918 kwam er een eetzaal; in 1920 een lagere school met onderwijzers van beider kunne!

MMA specialiseerde zich in turbines en bereikte zijn hoogtepunt in de jaren 1930 met ongeveer 250 personeelsleden. In dat decennium verkochten ze 138 turbines. In dezelfde periode telde Averly slechts 70 man (Zie een Averly turbine in Fiscal).

Maquinaria y Metalurgia Aragonesa overleefde tot ver in de 20ste eeuw en werd gesloten in 1981 (naar verluidt wegens ondermaats bestuur).