Palo

Palo ligt netten oosten van het Embalse de Mediano. Het is wellicht gemakkelijkst te bereiken vanuit L'Ainsa, richting Barbastro en links af in Ligüerre de Cinca waar La Fueva aangeduid staat. Na een tijdje kruis je het meer. Daarna weer omhoog en later omlaag naar Tierrantona. Palo ligt links ongeveer ter hoogte van de afslag naar santuario de Bruís.

Foto's: 08.III.2005, 06.XI.2011, 20.V.2016

harinero

aceitero

museum site

(1) Ingang van Palo dorp

(2) Samengestelde steen ∅ 140 cm

Al direct aan het kruispunt zal je twee samengestelde stenen aantreffen met een ∅ van 140 cm (1, 2). Op het speelpleintje aan de ingang van het dorp vind je er nog twee meer (3).

De achterkant van die stenen (5) draagt het label Mercadal y Cebolar - La Ferté — Zaragoza (Lees meer over La Ferté).

Al de andere contrapties die in een hoek samengebracht zijn, horen bij de olieproductie (3, 6): een pletsteen, een hydraulische pers (7), een pomp (8) en een kleine motor (9) die gebruikt werd om alles aan te drijven. Er ligt ook een stenen bodemplaat (6) uit een vorige generatie van de installatie — maar het kan even goed de basis zijn van een fruitpers.

(3) Het speelparkje waar enkele molenspullen uitgestald zijn — 2011

Alles is keurig geverfd tegen het roest, maar er is verder niets om de geïnteresseerde bezoeker wat bij te leren. Bij ons laatste bezoek vonden we het speelparkje verwaarloosd en overgroeid door de boom die meer dan twee keer zo groot is als bij ons bezoek in 2011 (3).

Ook in andere dorpen (bv. Castillazuelo) staat gelijkaardig materiaal te verwaarlozen. Het zal allemaal wel gedaan zijn met de beste bedoelingen, maar het is lang niet genoeg voor het behoud van deze getuigen van het industrieel verleden van vele dorpen.

Het is uiterst belangrijk dat het materieel blijft waar het hoort : in de molen. De molens moeten hersteld worden met hun apparatuur en beschermd als één geheel met hun omgeving.

(4)

(5) Mercadal y Cebolla — La Ferté - Zaragoza

(6) Overzicht van de tentoonstelling

(7) Hydraulische pers: Juan Iranzo - Zaragoza

(8) Pomp: Jordá constructor - Zaragoza

(9 - 10) Motor: Vellino type CR — serienummer 8540 (niet helemaal duidelijk)

Ik ben er niet in geslaagd om enige informatie te vinden over de merken op deze site — Mercadal y Cebolla, Juan Iranzo, Jordá — en nauwelijks wat meer over Vellino.

De Vellino CR (9, 10) is een type van een brede waaier van stationaire motoren geproduceerd door de firma Laboratorio Vellino, genoemd naar zijn stichter Carlos Vellino Roch. Hij begon met kleine ontploffingsmotoren in 1901 nadat zijn avontuur met electrische auto's rampzalig afliep en eindigde in een bankroet.

Carlos Vellino stierf in maart 1934 maar de firma overleefde ten minste lang genoeg voor een zegel ter viering van zijn 50-jarig bestaan in 1951.

Gedurende de eerste helft van de 20ste eeuw verschenen talrijke reclames die alle hetzelfde refrein zongen: Motores Vellino kwamen in veel soorten, waren goedkoop en betrouwbaar, en vervangstukken waren altijd beschikbaar. Bijna alle reclames benadrukten dat de motoren bijzonder vlot startten en dat ze slechts de helft zoveel brandstof verstookten vergeleken met andere merken.

In de oliemolen van Banastón werd een Vellino type BR gebruikt.