Palo

Palo's molen ligt in het midden van de velden tussen Palo dorp en Humo de Muro aan de oostkant van het Embalse del Mediano ten zuiden van L'Ainsa. Neem vanuit Palo de weg naar Tierrantona. Je passeert eerst de afslag naar Santuario de Bruís en bereikt dan een brugje waar er net voor een zandweg start naar links. Loop die weg af en je bereikt spoedig de molen. Die is helaas in bedroevende toestand, maar blijft desondanks indrukwekkend.

Foto's: 31.XII.1996, 08.III.2005

harinero

aceitero

museum site

(1) De molen van Palo in het landschap

(2) Dak van het complex in 1996;
achteraan het dak van de eigenlijke molen

De molens van Palo maken deel uit van een groepje grote constructies tussen de akkers langs de Barranco la Usia en liggen eigenlijk dichter bij Humo de Muro dan bij Palo. De loods die net zichtbaar is links op foto (1) hoort al bij Humo. Een oude kaart toont electriciteits lijnen van de molen naar Humo de Muro. Dus heeft er vroeger wellicht ook een generator gedraaid. Meer dan enkele kleine isolatoren heb ik echter kunnen vinden.

Het gebouw gaat snel achteruit. Als je foto's (3) en (4) bekijkt, wordt het duidelijk dat het dak en verschillende muren van de graanmolen binnekort wellicht sneuvelen. Merk ook op dat de balcons weg gebroken zijn tussen onze bezoeken.
De aceitero (olie molen) was kort voor ons eerste bezoek (in 1996) vernietigd en nu (in 2005) is er nauwelijks nog wat in te herkennen.

(3) De molen in 2005; hoogste stuk = harinero;
achter de boom = aceitero

(4) De graanmolen in 1996;
links = hoek van aceitero

(5) Builmachine (torno)

(6) Werkplaats met twee
liggers nog aanwezig (foto 1996)

Wanneer je het huis binnen gaat langs de hoofdingang (beeld bovenaan rechts), kom je eerst in een kleine hall (5) met een trap die naar de verdiepingen leidt (wellicht de woonruimtes). In een hoek onder de trap staat een buil-machine om het meel in verschillende fracties te scheiden (zie Javierre de Olsón). Een deur brengt je naar de ruimte waar er gemalen werd (6).

Eén muur van de werkplaats is bezet met twee maalstoelen. De lopers waren al weg in 1996 en in 2005 waren ook de vaste liggers verwijderd. Je zal ze terugvinden in het dorp. Het lijkt er op dat de kraan met de cabra in al die jaren nooit bewogen werd (6 & 7; je weet toch waar ik het over heb? Zoek het op.)

(7) Beide liggers verwijderd
(foto 2005)

(8) Tolva met as

De lopers zaten op een stalen as. Merk ook de regelapparatuur op: (a) de levador om de afstand tussen de stenen te regelen en (b) de staaf om de klep te openen of te sluiten.

Een niveau dieper ligt de cárcavo. Deze molen heeft er twee, allebei uitlopend in de westelijke muur (4, 10). De uitlaten zijn bijna helemaal versperd. We konden er nog net een oog in werpen. De cárcavo onder de harinero is heel ruim. We herkennen er de staven van de levador en de kleppen, beide assen en de botanas. Merk op dat, vermits de botana's in het midden zitten tussen de wielen, deze in tegengestelde richtingen wentelden.