Molens in Altoaragón - harinero, central eléctrica

Broto

Broto is ligt vlak bij Torla en het Nationaal Park van Ordesa. Je vindt de molen op de linker oever van de Río Ara aan de noordkant van het dorp op enkele passen van de kerk en de nieuwe school.
De molen nam zijn water uit de Río Ara.

Foto's: 1.III.2007


(1) Broto met de molen (witte pijl) - dec. 1992

(2) Centrale (links, lager) met harinero
Molens in de vallei van de Río Ara hebben ten minste één iets met elkaar gemeen: er is geen wateropslag (Zie bv. Fiscal, Guaso, of Jánovas). De Río Ara voert altijd genoeg water om de stenen in bedrijf te houden. De frustratie van veel molenaars, een onbedoelde stop en dan wachten terwijl een embalse traagjes vult, was onwaarschijnlijk.
De molens hebben nog meer gelijkenissen die typisch zijn voor deze manier van werken, bekend als moler de fila. Malen met de beperkte voorraad van het meer werd moler de restañada genoemd.
Molens konden alleen goed werken met een voldoende en continuë wateraanvoer. Daarvoor is het kanaal breed en diep en loopt uit in een eerder grote cubo (zie bv. Lacort). De diepte en de grootte van de cubo is bedoeld om druk op te bouwen en korte storingen in de waterstroom op te vangen.
Doordat het verval van de Río Ara eerder klein is, moet het canal van de meeste molens vrij lang zijn om een voldoende waterkolom op te kunnen bouwen.


(3) Río Ara met begin van het kanaal

(4) Het kanaal wordt snel breed en diep


(5) Pad loopt langs het kanaal
Broto is geen uitzondering. Ongeveer een kwart van het kanaal is zichtbaar in foto 1. De rij bomen vanaf de molen naar rechts, verraadt de loop van het kanaal.
Een gemakkelijk pad leidt naar het punt waar de rivier afgetapt werd. Men heeft er onlangs gewerkt; waarom is niet duidelijk. Wordt het plan om de molen te restaureren dan toch uitgevoerd?

De eerste meters zijn wat onduidelijk: het lijkt of een buis het oorspronkelijke kanaal vervangt. Ik kon de buis niet verder volgen, maar het kan zeer goed zijn dat die weer opduikt bij de molen (11).


(6) Laatste deel met aarden en stenen wand

(7) Einde van kanaal; bemerk het dak van de molen
Snel na het verstoorde stuk wordt het kanaal breed en diep en eenvoudig te volgen naar de molen (4-7).

Bij de molen verbreedt het kanaal in een ingewik­kelde constructie met roosters en kleppen en cubo's en buizen (8t). Die laatste moeten later toe­gevoegd zijn voor de nieuwe centrale. De eerste (8L, R) bedienden de graanmolen en de oude centrale.

De grote sluisdeuren (8, L & R) elk met een mooi regelwiel (8c & 9) vallen op. Ze zijn gescheiden door een muur die vooruit steekt in het kanaal. Voor de houten valdeuren bevinden zich roosters (8L & 10) om ongewenst materiaal buiten te houden. Er achter liggen twee enorme vierkante cubo's. Metalen treetjes in de wand laten toe om af te dalen. Door de bomen kon ik er echter niet bij. Een andere keer misschien en met geschikte uitrusting.


(8)

(9)
Een beetje vroeger in het kanaal, voor het rooster, openen zich buizen (8t & 10). Ik neem aan dat die later zijn toegevoegd toen de nieuwe centrale naast de molen gebouwd werd.
Links (10) is er nog steeds een klep. Rechts is de situatie niet zo helder. Ik kon geen tweede buis vinden in het kanaal (8t rechts). Op die plek, echter, is de wand open en aan de buitenkant loopt een buis (11) naar een van de turbines van de nieuwe centrale.


(10)

(11)

Path: Home / Alto Aragón: oude watermolens / molen van Broto
Inleiding
Leer hoe een molen werkt
Bezoek de molens; catalogus
Literatuur en andere websites
© en e-mail: