Las Bellostas

Las Bellostas ligt in de buurt van geen enkele grotere weg. Het is wellicht aangewezen om te starten in Boltaña en daar de weg te nemen naar Lanave en de Puerto de Serrablo (A-1604). Na 11 km op deze smalle kronkelweg is er een afslag naar links naar Las Bellostas en Paúles de Sarsa. Het is nog voor het hoogste punt van de Puerto aan km-39. Volg deze kleine weg tot aan het dorp. Aan de ingang van het dorp rechtsaf en dan nog eens rechtsaf en dan zou je in het laagste deel van het dorp het einde van de verharde weg moeten bereiken. Zoek de markeringen van de GR-1 en volg het pad naar het westen. Het pad zal een grintweg kruisen en van dan af moet je die weg volgen naar beneden in de vallei van de Río Balces (of Isuala) waar de molen is. Reken op ruwweg een half uur vanuit het dorp.

Pallaruelo heeft in zijn boek Los Molinos del Altoaragón (1994) verschillende pagina's gewijd aan deze opmerkelijke constructie en zijn waterwerken.

Foto's: V.1995, 21.VII.2015, 4.X.2016

In 2016 was het veel moeilijker dan in 1995 om een goed overzicht te krijgen van het gebouw. Eertijds was de molen nog nauwelijks overgroeid. Maar in die 20 jaar tussen beide visites zijn bomen en doornstruiken flink opgeschoten. De molen is bijna helemaal verborgen voor wie van het zuiden komt (1) en het korte pad naar de ingang is zo goed als ondoordringbaar wegens onvriendelijke rozenstruiken.

In één van de stenen links van de ingang (2) is een jaartal gegraveerd: 1627 (of is het 1667?). Het is verleidelijk om dit als het bouwjaar te interpreteren, maar Pallaruelo vindt dit onwaarschijnlijk. De bouwstijl is immers volledig anders dan van andere molens uit de 17de eeuw. Hij schat de molen veel ouder, want men moet al terugkijken naar middeleeuwse, moorse of zelfs Romeinse tijden om gelijkaardige stijlelementen aan te treffen.

De molen is uitzonderlijk hoog boven de rivier gebouwd (11). Dat is vast om veilig te zijn voor de plotselinge stortvloeden die hier vrij vaak optreden.

Een kort stukje van een oud pad, afgeboord met een laag stenen muurtje, leidt naar de ingang — het is zichtbaar in (1, linksonder).

Net als in verschillende andere molens (bv. Abellada, Foradada de Toscar, Solanilla) is de ingang beschermd met verschillende kruis- en calvarietekens op de deurstijlen. Op de rand van de linker deurstijl is ook een klein gezichtje aangebracht (4). Op de latei hebben we geen enkele gravering gevonden.

Er is maar één kamer: de werkruimte (6) waar twee paar stenen rustten op een aarden bank. Eén koppel is verdwenen. De loper van het overblijvende stel draagt een simpel kruisteken (5). Dat kunnen we af en toe ook eens elders vinden in molens waar er nog oude monolieten liggen (bv. Torrolluala, Solanilla).

De twee cárcavos zijn beide leeg. De drukleiding van de rechtse cárcavo is open. De andere (9) is opgevuld met stenen; dat is wellicht gedaan op het moment dat het tweede paar stenen uit dienst werd genomen.

De cárcavos zijn lang en smal en er ligt een dikke laag slib. Het dak (8, 9) is een gewelf van onregelmatige en eerder kleine stenen. De mond (7, 8, 10) is erg bijzonder en uniek: het is geen boog! De configuratie (7) doet me denken aan oude Romeinse en Griekse tempels met kolommen en architraven.