Molens in Alto Aragón - harinero, central eléctrica

Aso de Sobremonte

Aso de Sobremonte is een aangenaam dorpje in de buurt van Biescas. Van Biescas de weg nemen naar Francia en afslaan bij de wegwijzers. Aso ligt op het einde van de vallei. Wandel het karrespoor (vlak voor het dorp, links) af naar de Barranco del Aso. Merk op dat dit riviertje in het wereldnieuws kwam toen het een camping meesleurde in een furieuze modderstroom (augustus 1996).

Voorgevel van de molen
Muur tegen de rivier

Het karrespoor aflopend vanaf Aso, zal je de harinero vinden tussen het weelderige groen van wilgen en populieren.
De werkplaats en tevens enige ruimte is eerder klein en licht onregelmatig van vorm. Er is een smalle vijfde muur. De molen is een gebouwtje zonder pretentie en heeft veel dingen gemeen met Torrolluela del obico, maar is helaas minder goed bewaard.

De kleinere houten spullen (tolva, guardapolvo, deur) zijn weg. Trekkers op de GR hebben ze waarschijnlijk gebruikt voor hun kampvuur.

Bekijk de cabra en de levador, die zijn regelwiel mist. Beide molenstenen liggen nog op hun plaats. Let op de holte in de bovenste steen. Hier werd de arm van de cabra vastgemaakt om de molensteen te verplaatsen. De loper (de bovenste steen) is hoger in het centrum. Ik herinner mij dit niet van enige andere molen.

Buiten ligt een derde steen. Het is een oude steen uit één stuk met een ouderwets profiel. In Sarvisé en Allué kan je gelijkaardige exemplaren vinden.

Molensteen
Oude molensteen buiten

Het kleppenhuis
De embalse heeft aarden wanden als in Torrolluela en is overgroeid met struikgewas. In Torrolluela leunt de balsa tegen het gebouw. Hier ligt de molen veel lager.

Het water loopt via een rooster en een buis naar een klein gebouwtje op dezelfde hoogte. Deze kleine constructie bevatte een klep om de toevoer te regelen. Ik neem aan dat de buis uitkwam in een tweede kamer die tegen de molen aangebouwd is, maar zonder directe doorgang er naartoe. Hier bengelt wat oude apparatuur boven een diepe put. Het was de plaatselijke electriciteits centrale.

Het is niet duidelijk hoe het water bij de rueda kwam. Ik kon de zaak niet verder uitdiepen wegens de sneeuw.

De cárcavo is heel gewoon en breed open als in Torrolluela.

In April 2003 ontvingen we een getuigenis van Luis Bara, geboren in Aso de Sobremonte, die de molen nog gekend heeft toen ze in gebruik was. L. Bara gaf mij vriendelijk de toelating om zijn herinneringen met u te delen.

Uitlaat van molenvijver met rooster
Oude apparatuur - turbine met lintwiel

Origineel Spaans van Luis Bara

He leido su articulo sobre el molino en Aso de Sobremonte. Desearia efectuarle algunas precisiones con el objeto de cumplimentar su información. Mi nombre es Luis Bara y procedo de ese pueblo, Aso, donde nací, pase mi infancia y todavia voy con mucha asiduidad. Mis antepasados igualmenta habian nacido y vivido en ese pueblon en la casa denominada Olivan, cultivando las tierras y cuidando del ganado.

Mi abuelo paterno, Santos Bara, de acuerdo con el ayuntamiento de Aso, contruyeron una acequia hasta una balsa ubicada en el lugar que Vd. describe. Al lado se construyó un pequeño edificio en el que habia una tajadera sobre un canal que comunicaba por un lado con la balsa y por el otro con una tuberia que descendia hasta dos edificios situados unos metros mas abajo totalmente independientes. Uno de esos edificios era el molino que Vd. describe, y cuyo objeto era moler el trigo que se producia en el pueblo destinado a hacer el pan, pues cada casa tenia su amasaderia donde efectuaba el pan para su consumo, Hay que tener en cuenta que hasta epoca bastante reciente no habia carretera, y por tanto estos pueblos eran bastante autonomos.

El segundo edificio contenia una central hidraulica propiedad de mi abuelo, destinada a producir electricidad, que a traves de una linea electrica a baja tension, abastecia a la casa Olivan para las luminarias y estufas electricas. El resto del pueblo en el que no habia luz, se iluminaba las calles a cambio del mantenimiento de la acequia y balsa.

Todo esto que le cuento lo he vivido personalmente, ya que recuerdo cuando yo era pequeño, los paseos con mi padre y mi madre al atardecer para ir a dar la luz, que consistian en caminar del pueblo a la central, primero arriba para manualmente levantar la tajadera y permitir que el agua pasara, y luego al edificio inferior para comprobar la tension en los voltimetros, limpiar las dinamos del alternador etc. Por la noche en la casa, el ultimo que se iba a dormir, apagaba la luz mediante un artilugio que desde la casa hacia bajar la compuerta de la central.
Luis Bara

Vertaling

Ik heb uw artikel over de molen in Aso de Sobremonte gelezen. Ik zou uw gegevens graag wat aanvullen.

Aso is het dorp waar ik geboren ben. Ik bracht er mijn jeugd door en keer er ook nu nog graag zo vaak mogelijk terug. Mijn voorouders, wonend in Casa Oliván, brachten er hun leven door met landbouw en veeteelt.

Mijn vaders vader, Santos Bara, kwam met het lokale bestuur overeen om een balsa (water reservoir) te bouwen op precies de plaats die vroeger op deze pagina aangegeven is. Naast dat meer werd een gebouwtje opgetrokken waar een klep zijn plaats in vond. Een buis voert het water naar de twee constructies enkele meter lager.

Eén van die gebouwen was de molen waar het graan van het dorp gemalen werd. Toendertijd bakte elke familie zijn eigen brood. We mogen niet vergeten dat er tot vrij recent geen verharde weg was en dat de mensen hier en in gelijkaardige dorpjes zelfbedruipend moesten zijn.

Het tweede gebouwtje was de hydro-electrische centrale van mijn grootvader. Een lijntje op lage spanning bracht de stroom naar Casa Oliván waar er licht en verwarming was. De rest van het dorp had geen electriciteit, maar de straten werden wel verlicht. Als tegenprestatie verzorgden de mensen van het dorp het onderhoud van het aanvoerkanaal en het reservoir voor het water.

Ik vertel dit uit eigen ervaring. Ik herinner me de avondwandelingen van toen ik klein was. Met mijn vader en moeder van het dorp naar de centrale om de stroom in te schakelen. Eerst naar het huisje bij het meer om de klep te lichten. Dan omlaag naar de centrale om de meters te controleren, de generator te kuisen en ander klein onderhoud te doen. Thuis schakelde de laatste die ging slapen het licht uit. Een snugger ontworpen contraptie maakte het mogelijk om de klep vanaf thuis te sluiten.
Luis Bara

Vorige halteharinero padVolgende halte
Path: Home / Alto Aragón: oude molens / Aso de Sobremonte
Inleiding
Leer hoe een molen werkt
Bezoek de molens
Literatuur en web-sites
© en e-mail: