Labuerda

Lamiana ligt verborgen in de vallei van de Río Yaga. Van L'Ainsa naar het noorden rijden tot je de Dolmen de Tella aangeduid vindt. Volg het smalle bochtige weggetje voorbij Cortalaviña en de haarspelden en ga dan linksaf naar Revilla. Je passeert nu Arinzué en bereikt dan Lamiana waar je de wagen kwijt kunt in de buurt van het restaurant. van hieruit loopt een pad naar de Cueva de los Arnales waar de molen ligt. Vraag desnoods de weg in de bar.

Alle foto's: 10.III.2005

(1) Cueva de los Arnales

De vallei telt verschillende molens, alle wellicht lang geleden verlaten. Ze komen in ieder niet meer voor op de doorgaans molengekke wandelkaarten en wat er van over blijft is vaak niet direct meer herkenbaar als molen. Sommige echter - zoals deze molen van Lamiana - verdienen nog steeds een bezoekje, al was het maar voor het landschap.

De molen werd gebouwd tegen de rotswand aanleunend (rode pijl in 2; dezelfde boom is zichtbaar in 1-3). Alleen de waterwerken zijn bewaard gebleven en alhoewel de abuelo van de bar heftig stelde dat de stenen daar ook ergens moeten liggen, vond ik er geen spoor van.

(2) Molen in het landschap

(3) Achterwand van de oude werkruimte

(4) Werkvloer, dak van de cárcavo

De molen van Lamiana tapt zijn water direct uit de grot (5). Een aanvoerkanaal, dat voor vele molens vaak een dure en onvermijdelijke last was, is hier niet nodig. In de mond van de grot is een dam geworpen (7). Heel de grot kon dus dienen als reservoir. Aan de oostkant (witte pijl in 6) is een opening die afwatert in de cubo (blauwe pijl). Een rij stenen (zichtbaar in 5-7) leidt het water naar deze opening.

Een cubo dient om druk op te bouwen en werd daarom zo diep mogelijk gemaakt (bijv. Centenera, Nueno, Las Bellostas of Morana). Deze hier kon een indrukwekkende hoeveelheid water bergen. Van de top van de dam (6, 7) tot op de werkvloer (3) en dan tot beneden bij het wiel in de cárcavo (4, 10) kom je tot een waterkolom van gemakkelijk 4 m.

(5) Grot met stroompje water

(6) Inlaat van de cubo

(7) Dam die de grot afsluit

De cubo getuigt van werkelijk vakmanschap en is heel stevig gebouwd. Let op het mooie metselwerk (8, 9). De korte zijde is deel van de achterwand van de werkplaats. De muur links (8) is tegen de rots gebouwd en de andere muur is boogvormig voor de stevigheid (best zichtbaar in 9). In de molens van Samper en Lecina kan je andere bogen zien.

De cárcavo (10, 11) is ook een fijn stukje werk, nog altijd stevig en uitmondend met een dubbele boog. De cárcavo is leeg, geen wiel, geen botana, niets. Het lijkt wel of alles weg gevoerd is.