Molens in Alto Aragón - aceitero, harinero
Perrarúa
Perrarúa is een dorp in de
Ribagorza streek. Je vindt het op de hoofdweg tussen Graus en Campo slechts enkele kilometers
ten noorden van Graus. Zoek de dorpsplaats en loop van daaruit in de
Calle Mayor naar
het noorden. Al na enkele stappen vind je de
Calle Molino aan je rechter kant.
De molen is op het einde van de straat
(1) net tegenover de wasplaats.
Foto's: 22.VIII.2013
(1) De molens aan de oostkant van het dorp — 18.IV.2014
De constructie is bijna helemaal verborgen onder een dikke
laag klimop en wordt door de bewoners van de buurt ook nog eens gebruikt als stortplaats.
Hierdoor is een bezoek, zeker het navigeren er binnen, een eerder onaangename en lastige ervaring.
De ruimte binnen is verdeeld in twee aparte plaatsen.
De grootste kamer beslaat ongeveer twee derden en bevat de oliemolen (2). De andere
kamer diende voor de graanmolen (3). Deze layout is ook herkenbaar aan de
buitenkant in het formaat en de kleur van de stenen die gebruikt werden (2).
(2) Molino aceitero
(3) Molino harinero
(4) Steen aan de ingang van de molen.
Molino harinero
Ik heb niet ontdekt hoe ik binnen in de graanmolen kon komen.
Er was een kleine ruimte die vroeger de ingang kan geweest zijn, of een soort ontvangstruimte,
maar de plaats lag vol verwaarloosde spullen en het enige dat een de voormalige activiteiten
deed denken was een gepensioneerde steen op de grond net buiten (4).
De enige manier om in de oliemolen binnen te geraken, is door de opening die
zichtbaar is in (2). Het is niet duidelijk of dit vroeger een raam of een
deur geweest is, maar als we kijken naar de layout van de werkplaats, wellicht het eerste.
Een ingang op die plek zou veel te dicht bij de pers geweest zijn. De ingang, en extra ramen,
bevonden zich waarschijnlijk aan de andere kant, de muur die naar het zuiden kijkt.
Maar het blijft een gis wegens de dichte vegetatie.
Binnen is het donker en het is moeilijk om een weg te vinden
tussen de dichte vegetatie en over de dikke laag afval (met gebroken glas).
De oliemolen (almazara) was uitgerust met een reusachtige prensa de viga y quintal.
Dit is het oudste soort pers: een houten hefboom. Dit type werd geleidelijk aan
vervangen door de meer efficiënte, vertikale, hydraulische pers.
(5-6) Vírgenes: staande balken aan het vaste einde van de hefboompers.
Slechts enkele van die indrukwekkende hefboompersen
hebben het tot vandaag gehaald en het is bijzonder jammer dat er niets werd gedaan
om dit exemplaar te beschermen, vooral omdat het zich zo dicht bij de kern van het dorp bevindt.
In
Graus,
Panillo, en
Barbastro kan men nog een gerecupereerd exemplaar zien.
Maar twee balken van de pers staan nog recht: de vírgenes
(5, 6) dicht bij het uiteinde van de pers dat niet beweegt tijdens de extractie. De andere delen van de pers
liggen verspreid over de grond weg te rotten.
(7) Guiaderas: staande balken in het midden van de hefboom.
We herkennen de guiaderas (7), de vertikale balken
die halfweg de hefboom staan om te vermijden dat de viga (de balk die als hefboom dient) opzij
kan wegschuiven.
Ook de lange houten schroef zonder einde, husillo of caracol (8), die dient om de pers op en neer te schroeven.
(8) De schroef zonder einde (caracol, husillo) die dient om de pers op en neer te bewegen.
(9) De torno, de kollergang waar de olijven gebroken werden.
De balsa, de vlakke ronde bodem van de kollergang waar
de olijven gebroken werden (9), is afgeboord door een relatief hoge en dikke wand gebouwd met
onregelmatige stenen. In andere molens met een gelijkaardige pletter, heeft men meestal beton gebruikt
voor de wanden (bv.
Aler,
Palo).
De houten balk waarop de rondsteen gemonteerd is, staat nog rechtop.
Let op de opening (9) waar de palen in passen om de balk, en daarmee de steen, rond te draaien.
Er is maar weinig vrije ruimte om rond te lopen, en het zou wel eens kunnen dat de kollergang op één of andere manier
door waterkracht werd bewogen.
(10) Decanteervaten.
(11) De container links in (10).
(12) Vat dicht bij de vírgenes.
