Aler

Deze molen ligt tussen Torres del Obispo en Aler en staat weliswaar dichter bij het eerste, maar toch binnen de grenzen van de tweede dorp. Torres del Obispo ligt buiten de klassieke toeristische routes en is daardoor wellicht iets moeilijker te vinden. Vanuit Graus neem je de hoofdweg naar het zuiden. Sla even later links af naar Benabarre. Je bereikt dan vrij snel Torres del Obispo. Aan de wegwijzer links af, het dorp in. Blijf op die weg om het dorp kort tijd later aan de andere kant weer uit te rijden. Dit is de oude weg naar Aler en Tremp. Na minder dan 2 km zijn er enkele scherpe bochten waar de weg de Barranco de Gasíño kruist. Een zandpad leidt van daaruit naar beneden in de vallei en naar de molino.
De molen kreeg water van de Bco de Gasíño.

Foto's: 20.VIII.2006; Kaart: Inst. Geográfico y Catastral, 1952

Als je onze route volgt, passeer je ongeveer een halve km voor de barranco een andere zandweg die naar rechts de vallei in gaat (zie kaart). Ze heet Camino Viejo del Molino of de oude molenweg.

Het is een mooi — maar moeilijker — alternatief om naar de molen te lopen en zo beloond te worden met het gezicht van foto 1 die een mooi overzicht geeft van de verschillende niveau's in de constructie.

De oliemolen had twee belangrijke kamers. De grootste (3) bood plaats aan de pers waar nu alleen nog twee van de hoofdbalken recht staan (4, 5). De olie werd opgevangen in baden (vooraan in 3) die bezet waren met witte (6) en rode tegeltjes, die we vaak ook elders aangetroffen hebben.

Net om de hoek aan het einde van de muur zichtbaar in afb. 3 is een aparte kamer waar de olijven geplet werden (7). Langs de wanden zijn er kleine bakken om de olijven op te slaan (zie ook Trillo).

Het breekapparaat vult de rest van de ruimte (8). Alleen een nauwe doorgang is vrij gelaten — ongaarne lijkt het wel, want de reservesteen (11) kreeg hier ook zijn plek. De gang leidt naar een aanpalende ruimte die de machinekamer kan geweest zijn. Zeker op het einde zal de molen aangedreven geweest zijn door een dieselmoter, niet door waterkracht. Sleet op de muren laat vermoeden dat in de begindagen spierkracht (mens of dier) werd gebruikt.

De balsa van de breker is van beton. De muren zijn aan de hoge kant, hetgeen vaak zo is waar het proces gemotoriseerd was (zie bv. Palo), zelfs als er geen beton gebruikt was (Sieste). Een deel van de rand is open en voorzien van gleuven (9). De opening is breed genoeg (8) om de steen door te laten en zo vervanging te vereenvoudigen.