Letosa

Letosa ligt diep in het Parque de la Sierra de Guara. Van L'Ainsa rijd je zuidwaarts naar Guaso en dan tot Arcusa. Voorbij Arcusa passeer je de weg naar Mondot waarna je snel de afslag naar Paúles zult bereiken. Rechtsaf aan de eerste huizen van Paúles en weer rechts naar Las Bellostas. Je komt langs de Molino de Pedro Buil, de Bordas de Sarsa da Surta, de (onzichtbare) Casas del Gallinero. De weg gaat bergop, draait rechts en wordt weer vlak. Hier kruis je de meridiaan van Greenwich en verlaat zo het oostelijk halfrond. Zoek het karrespoor dat van de weg af de heuvel op gaat. Op dat punt is er ook een kleine parkeerplaats. Neem een kaart mee en voldoende drank. De molen ligt ongeveer 2h30 wandelen ver. Het is terzelfdertijd een prima excursie voor vlinder- en plantenliefhebbers.

Foto's: 30.VII.2004

Molen langs de Río Mascún.

Volg het spoor naar rechts. Je komt snel (10 min.) aan een kruispunt met een ruïne en pijlen die overal heen wijzen. Bagüeste ligt duidelijk zichtbaar in het westen. Daal het steile pad af naar de vallei van de Río Balced. Steek de rivier over en blijf op het geërodeerde pad tot je de vlakte van Bagüeste bereikt. Blijf onder het dorp en neem de weg die naar beneden leidt. De merktekens van de GR-1 wijzen je de weg. Blijf het pad volgen tot je beneden aan de Río Mascún komt. Stap er over. Ga nu van de weg af en loop stroomafwaarts langs het water. Na enkele minuten bereik je de dam.

waterwerken

harinero

Embalse (=stuwmeer) (2)

Dam gezien vanuit het meer (3)

Azud (=dam) (4)

Kanaal met dam; Letosa achteraan (5)

De molen van Letosa had een dubbel systeem om water op te vangen en te bewaren. Eerst was er de dam op de Río Mascún. Je merkt al het effect terwijl je langs de rivier loopt. Die verbreedt geleidelijk in een ondiepe vijver (2). De plaats is niet perfect. Het moet labeur geweest zijn om hier van niets een dam op te bouwen. Merk op dat onregelmatig gevormde natuurstenen werden gebruikt (3, 6, 7). In de meeste gevallen bouwde men een dam uit meer regelmatige blokken (bijv. Naval).

Vanaf de dam (witte pijl) loopt een lang kanaal (blauwe pijlen) naast de rivier en voert het water naar een tweede reservoir dat leunt tegen de wand van de molen een heel eind verder weg.
De tap is op de rechter oever (in de schaduw op foto 3). Na een kort stukje moet het canal een zijtak van de Río Mascún kruisen (3de & 4de pijl vanaf de dam). Op die plek is het kanaal afgedekt met platte stenen die ook een brug vormen over zijrivier. Foto's 9 & 10 geven een indruk van het solide bouwwerk opgetrokken met onregelmatige stenen.

Azud (=dam) (6)

Azud (=dam) (7)

Wand van het reservoir
naast de molen (8)

Water aanvoerkanaal (9)

Detail van kanaal (10)

Het canal ligt nooit méér dan enkele meters boven de rivier. Tijdens de eerste ca. 100 m loopt er een pad op de dijk ervan (11). Daarna draait het pad achter een groot blok weg van de rivier en wordt geleidelijk dieper (12) tot in het tweede bekken.

De embalse rust tegen de achterste muur van de molen (8). Het reservoir is ongeveer 2 m diep en is volgegroeid met opslag. De muren bestaan uit regelmatige blokken. Ik geef de wanden niet lang meer want de eerste stenen zijn er al uit gevallen.