Luchtfoto's uit de jaren 1970, genomen door het Instituto Geográfico Nacional van Spanje, maken het gemakkelijker om de configuratie van de site te begrijpen (2).
Merk op dat het dak van de onderste molen (2 pt3) al weg was in 1978. De enige nóg eerdere luchtfoto
die ik kon vinden, dateert van 1956 en toen hadden beide molens nog hun dak.
Vanuit de lucht ziet men duidelijk hoe beide molens
met elkaar in verband staan. Het systeem wordt gevoed door de Acequia del Molino de Falague
die binnen komt in de vijver (2 pt1) in de rechter bovenhoek.
Het water kon de onderste molen bereiken via twee wegen (2 pt6). Eerst is er de overloop
van de vijver waarvan het water terecht komt in een kanaal aan de voet van de heuvel.
Ook de afvoer van de bovenste molen komt in dit kanaal terecht. Het loopt uiteindelijk uit in
de vijver (2 pt5, 4) van de onderste molen.
De molenvijver is smal en lang en eindigt in een cubo (3-5)
gemaakt uit behakte natuursteen. Deze cubo is helemaal anders dan bij de bovenste molen
waar het een diepe cilinder is, en dus een echte cubo zoals in de molens van bv.
Lacort,
Centenera, of
Las Bellostas.
Wat we hier hebben is een cilinder die open is naar de vijver toe.
In sommige gevallen (bv.
Aguinalíu)
is alleen de bovenste helft van de cubo open naar de vijver, terwijl onderste helft een gesloten cilinder is.
Indien er hier zo'n gesloten deel is, moet het verborgen zitten onder het slib dat zich
op de bodem van de vijver verzameld heeft. Maar, kijkend naar de stenen, geloof ik niet dat er genoeg hoogteverschil is
voor zo'n gesloten cubo.
De molen werd gebouwd tegen de helling van het plateau (6, 7).
Er rest genoeg van de wanden om een idee te krijgen van de grootte van de constructie.
De molen was lang en smal, te smal om plaats te bieden aan meer dan één koppel stenen.
Van in de molen kijkend naar de vijver (7) wordt duidelijk dat de cubo op een grote rots gebouwd is
en dat die op een of andere manier moet doorgestoken zijn om water naar het wiel te voeren.
De stenen (7, 8) zijn samengesteld. De
metalen spanbanden zijn los gekomen en de loper is zo erg geërodeerd dat de aparte
stukken steen zichtbaar zijn.
Naast de stenen staat een gecementeerde farinal (8). Hier werd het verse meel verzameld
vooraleer het in zakken geschept werd. In de meeste molens van de streek is
de farinal uit hout (bv. Humo de Muro,
Las Almunias de Rodellar en meer).
† José Manuel Naval Carceller & Juan Rovira Marsal —1995— Los molinos hidráulicos de la comarca de La Litera (Huesca).
Primeras jornadas nacionales sobre molinología; p387-399.
in Cadernos do seminario de Sargadelos. A Coruña:
Fundación Juanelo Turriano. Seminario de Sargadelos. Museo do Pobo Galego, 1997; 880p.; ISBN: 84-7492-862-1.
