Fiscal

Fiscalligt in de buurt van het National Park van Ordesa. Vind Fiscal op de hoofdweg tussen L'Ainsa en Broto – Torla. Kruis de rivier richting dorp. De molen ligt tegen de brug aan de kant van het dorp. Het openlucht museum met de batán van Lacort ligt aan de overkant van de weg. De molen krijgt zijn water van de Río Ara.

De eerste keer toen we bij de watermolen waren, was alles op slot maar regen en wind hadden vrij spel door de gebroken ruiten. Sindsdien is er onderhoud gebeurd en het gebouw is nu 's zomers open als informatiecentrum voor touristen.

Foto's: 26.xii.2001, 22.viii.2006

Voor je het Tourisme Informatie Centrum binnen gaat, bekijk je best de voorgevel wat grondiger. Tracht de roodachtige vlekken te ontcijferen, die je vindt op de muur onder het middelste venster.
De kopbalk van de deurpost draagt het jaar Año 1907 (precies 100 jaar later dan de molino van Sieste).

Binnen vind je de molenstenen rechts van de ingang tegen de voorste muur. Verschillende belangrijke onderdelen ontbreken (bv. de tolva om het graan aan te voeren) maar het geheel is toch vrij goed bewaard. Wij vielen voor de mooie steenkist (guardapolvo, stofvang) en de bijzondere kraan (grua).

Dit is voor het eerst dat ik een kraan van dit type zie. Het woord cabra (geit) is helemaal terecht (6). In alle andere molens zijn de armen die de loper kunnen oplichten aan elkaar geschroefd. Ze kunnen daardoor maar in één vlak bewegen en komen niet zo gemakkelijk los. Hier kunnen de armen veel vrijer bewegen en snel van de haak genomen worden.

De turbine kon van hier af geregeld worden. Het wiel (4) is via tandwielen en een lange as verbonden met een regelaar in de kelder. Drijfriemen liepen van de kelder naar een verdeelsysteem dat bestond uit assen met wielen van verschillende diameters. Resten van dit systeem zijn nog zichtbaar tegen het plafond (7). De stenen, maar ook andere apparaten (bv. een graanzifter 8,9), werden er door aangedreven.

Van het electriciteitsgedeelte blijft er niet veel meer over. Een bord met wat meters en veiligheden stond verloren tegen de muur. Het droeg een plaatje met het opschrift General eléctrica Española (11).

De achterwand (12) draagt nog een flink veel isolatoren. Oude kaarten (jaren 1950) tonen lijnen die reikten tot in Asín de Broto, Lardiés en op de rechter oever tot in Liguerre de Ara. Nog vroeger kregen verschillende dorpen in de Solana (bv. Muro, Sasé) ook hun licht uit Fiscal (zie Baselga Abril).