Molens in Alto Aragón - harinero, central eléctrica
Sercué
Rij vanaf
L'Ainsa naar Bielsa en
de Franse grens. In Escalona linksaf naar de bekende
Garganta del Añisclo (Vallée de
la Niscle voor de Fransen). Rij door tot aan de parkeerplaats (13 km). Volg van daaruit het pad
naar
Molino de Aso.
Het pad daalt af in de canyon. Ongeveer halfweg de helling is er een splitsing.
Negeer de wijzer die je naar links wil leiden. Je zou uitkomen bij de resten
van de aanvoerkanalen. Als je rechts verder loopt, kom je heel
snel bij de voordeur. De ruïne is vreemd genoeg aangeduid op elke
kaart van de streek.
Illustraties: 30.iv.2002
Wat nu de Molino de Aso heet zijn de
resten van de laagste van beide molens van Sercué (en Nérin, want beide dorpen waren
gezamenlijk eigenaar). De bovenste molen is verdwenen. Wilmes beschrijft de molen
met alleen een gelijkvloers en een klein open raam. Dat is nog precies
zoals op Briet's foto. De verdieping, de vele ramen, de generator zijn allemaal
later toegevoegd.
Binnen schieten overal bomen op
en het is alleen doordat er zo veel volk komt, dat de zaak min of meer open
blijft. Op het echt zware spul als een koppel molenstenen na, is alles verdwenen.
De graanmolen ligt het dichtst bij de ingang (van de rivier weg). De generator
staat tegen de wand langs de rivier. Op de muur buiten is er een bank van isolatoren zichtbaar tussen de klimop.
Als je terug wandelt en dan de linkse tak
van het pad neemt, kom je bij de rivier uit. Het is de moeite waard om wat stroomopwaarts
tussen de rotsen te zoeken naar resten van het aftap punt en het aanvoerkanaal. Rechts, net
voor je bij het water komt, vind je de resten van een reservoir.
In 1995 publiceerde El Gurrión (N°59 van een driemaandelijks
magazine uit Labuerda) een kort interview met Ramón Naval, de laatste die de
Molino van Aso in bedrijf hield. Rafael Latre spreekt met hem.
Nombre, edad y lugar de nacimiento:
—Ramón Naval, 65 años, nacido en Puyarruego.
¿Cuantos años ha trabajado de electricista y durante cuánto tiempo en el Molino de Aso?
—Cuarenta y tres años: 28 años para la empresa AUXINI y 15 para Nuñez. En Aso 10 años
¿Cómo adquirió los conocimientos que tiene?
—Mediante interés personal, experiencia y apoyo en algún texto eléctrico.
¿Qué trabajo llevaba a cabo en el Molino de Aso?
—En primer lugar efectué el montaje de las líneas de suministro a los pueblos. Luego
instalé la líneas de baja tensión en las viviendas. Después atendí
el funcionamiento de alumbrado de los pueblos y molí el grano que los vecinos cosechaban.
¿Recuerda momentos buenos y malos en el transcurso de aquellos años?
—Buenos la regularidad del trabajo. Malos las incomunicaciones en invierno por nevadas.
¿Cuántos pueblos se alimentaban de la energía eléctrica producida en Aso?
—Sercué, Nerín, Vió y Buerba.
¿De qué potencia máxima se disponia?
—Para caudal medio-alto: 10KW. Para caudal minimo 5KW.
¿Cómo era el Molino? ¿Había vivienda para usted?
—Era (hoy está en ruinas) una casa construida con piedras, con vivienda en la planta superior.
La vivienda no estaba muy bien acondicionada. Me solía quedar en invierno.
La planta baja contenía las máquinas
y las piedras para moler el trigo.
¿El suministro de energía era continuo durante las 24 horas del día?
—No. Exclusivamente nocturno. Exceptuando peticiones por fiestas y otros acontecimientos locales.
¿Recuerda el último año en que hubo suministro de electricidad?
—Si. Esto sucedió en 1970.
¿Por qué dejó de funcionar el Molino?
—Por la espectacular reducción en el número de abonados a causa de la emigración.
¿Puede decirnos, por último, alguna curiosidad de aquella época?
—Cuando molia grano dejaba sin corriente a los pueblos. La explicación estaba en la poca potencia
que producía el salto. El consumidor venía a pagar una peseta por KWh consumido.
Naam, leeftijd en geboorteplaats:
—Ramón Naval, 65, geboren in Puyarruego.
Hoeveel jaar was je aan de slag als elektricien en hoe lang in de molen van Aso?
—Drieënveertig jaar: 28 voor het bedrijf AUXINI en 15 voor Nuñez. In Aso werkte ik 10 jaar.
Hoe kwam je aan de nodige vaardigheden?
—Ik was geïnteresseerd en ik kon veel al doende leren en ook door wat te lezen over electriciteit.
Wat waren je taken bij de Molino de Aso?
—Eerst werkte ik aan de hoofdlijnen naar de dorpen. Als dat af was, installeerde ik de
laagspanning voor de woningen en hield een oogje op de openbare verlichting.
Daarnaast maalde ik ook de lokale oogst.
Herinner je nog goede of kwade momenten van al die jaren bij de molen?
—De regelmaat van het werk was een goede zaak. Waar ik niet van hield
was het isolement 's winters wanneer het sneeuwde.
Hoeveel dorpen kregen hun energie van Aso?
—Sercué, Nerín, Vió en Buerba.
Wat was het maximum vermogen dat je kon leveren?
—Als er genoeg water was: 10KW. Anders alleen maar 5KW.
Hoe was de molen? Kon je daar overnachten?
—Nu is de molen in ruïne. Toendertijd was het een huis uit steen en met woonruimte
op de eerste verdieping. De inrichting was niet erg goed en het was gewoonlijk maar tijdens
de winter dat ik daar bleef. Op het gelijkvloers bevonden zich de machines en de molenstenen.
Was er altijd electriciteit, dag en nacht?
—Nee. Alleen gedurende de nacht of op aanvraag voor lokale feesten of andere speciale
gelegenheden.
Weet je nog in welk jaar de molen voor het laatst energie produceerde?
—Zeker, dat was in 1970.
Wat was de oorzaak van de sluiting?
—Emigratie deed het aantal abonnees spectaculair verminderen.
Misschien nog een interessant weetje om af te sluiten?
—Wanneer ik aan het malen was, moesten de dorpen het stellen zonder licht.
Er was heel eenvoudig niet genoeg water om de stenen en de generator sámen aan te drijven.
Mensen betaalden toen één peseta per KWh.
