Ena (Molino alto)

Ena ligt bij geen enkele van de grotere wegen. Vanuit Jaca neem je de smalle weg (A1205) naar het zuiden en de Peña Oroel. Rechtdoor waar de pijl naar links naar de Peña wijst. Er zijn nauwelijks dorpen langs deze weg. Wordt dus niet ongerust als de weg eindeloos doorgaat. Je zal Bernués passeren en uiteindelijk na meer dan 25kms een afslag vinden naar rechts naar Ena en Centenero. Nog enkele extra km en je komt op je bestemming. De weg draait scherp naar rechts vlak voor de ingang van het dorp.

Op dit punt staan bordjes voor een circulaire wandeling: Ruta de los Molinos de Ena. Volg de pijlen tot je de situatie van foto 1 herkent. De molen krijgt zijn water van de Barranco de Ena.

Foto's: 6.I.2011

Molino alto

Molino bajo

(1) Molino alto van Ena

(2) De vroegere molenvijver

De molen is maar een klein deel van een enorme constructie. Alle deuren en ramen waren zorgvuldig gesloten en versperd of onbereikbaar en ik kan alleen maar gissen naar de inrichting van binnen. Je moet om het gebouw heen lopen om de eigenlijke molen te vinden (3, 5, 6). Het ziet er uit of de rest dient als zomerverblijf.

Het meer kon reusachtig veel water opslaan. Foto 2 is genomen van de plek waar het kanaal in het meer aankomt en geeft, met de molen achteraan, een indruk van de grootte. Dit is een droge streek en genoeg opslag moet belangrijk geweest zijn, maar ik vraag me toch af of met zo'n oppervlakte verlies door verdamping niet een probleem vormde.

(3) Schitterende deur

(4) Detail van de deur

(5) Cárcavo

De molen heeft een eigen toegang opzij van het huis, maar het is toch best om het pad naar de rivier te nemen en de zaak van onderaan te benaderen. Aan deze kant vallen vooral de cárcavo (5) en de entree (3) van de molen op.

De entree is een meesterwerk. Eerst hebben we de stenen die de opening afboorden: die zijn gróót! Bekijk dan de deur zelf (groter beeld). Het paneel is bedekt met een bonte verzameling tekeningen. Er zijn meetkundige figuren, harten en vogels (zie top van deze pagina) maar het hoofdthema is plantaardig. De bovenste helft van de deur toont planten met bloemen in de vorm van molenstenen (4). Die in het midden kan zeer goed een wiel voorstellen. Het is een mooi geheel dat verdient beschermd te worden.

De cárcavo is ruim en leeg op de botana (8, 9) na. Het dak is stevig, maar de wand achteraan is aan het verkruimelen en er groeien al grote wortels in.

Merk op dat de sturing van de waterstroom anders gebeurt dan overal elders. Bekijk bv de situatie in Torrollualla de Obico (foto 15) of Sarsa da Surta: de regelstaaf zit direct vast aan de bovenkant van de klep. Hier hebben we een horizontale staaf aan de top (9) van de klep. Eén kant ervan scharniert op de muur en aan het andere einde is de vertikale staaf die bediend wordt vanop de werkvloer.

Het uitstromend water keert niet direct terug in de rivier. Er loopt een kanaal dat het water voert naar het meer van de tweede molen.