Almunia de San Juan:
molino de la Ortilla

Almunia de San Juan ligt in de provincie Huesca, in de Cinca Medio streek, noordoost van Monzón. Komende van Monzón, of exit 44 van de A-22 (Monzón avda Almunia & Almunia de S. Juan), kom je in het dorp aan op een rond punt. Rechtsaf naar Azanuy en dan de eerste weg rechts (Calle San Juan). Er staat een bord (verborgen achter de hoek van waar je komt) dat wijst naar de sifón del Sosa. Volg de smalle kronkelweg voor circa 2 km. Uiteindelijk zal je de rivierbedding kruisen en de constructie van (1) aantreffen op de andere oever. De molen, gekend als de Molino de la Ortilla, kreeg zijn water uit de Río Sosa.

Foto's: 28.XII.2012

(1) Molino de la Ortilla met de ingang.

Het gebouw is enorm (1) met drie verdiepingen en talrijke uitbreidingen, maar de eigenlijke molen beslaat slechts een klein deel. Het is een heterogeen complex gebouwd met verschillende soorten stenen: dunne bakstenen, zachtere en dikkere adobe-achtige bakstenen en ook nog gekapte en onregelmatige natuursteen. De daken zijn ingevallen en dat geldt ook voor meerdere van de binnen- en buitenmuren. We hebben ons niet op de bovenste verdiepingen gewaagd.

Het toponiem Ortilla wordt vermeld vanaf de 14de eeuw en documenten uit de 16de eeuw vertellen over de Molino farinero de la Torre de Francisco Çurita. Later zou de molen eindigen in de handen van de Señores de la Ortilla die vele veranderingen zouden aanbrengen in het gebouw. Tijdens de eerste jaren van de 20ste eeuw werkte de molen 3 tot 6 maanden per jaar, zegt men. De zaak werd gestopt in de jaren 1950. (†)

(2) De molenvijver met de opening van de cubo (drukput).

Wat het meest opmerkelijk is aan deze molen in de drukput (cubo, 4-6) die in het gebouw opgenomen is! De opening die in de muur (zie 2, 4) zichtbaar is, is niet een ingang van demolen: het is de inlaat van de drukput. Het onregelmatig en grazig terrein in de voorgrond is de voormalige molenvijver. Let op de hoge aarden wal die van het gebouw naar rechts loopt. Het water kwam toe rechts in de hoek.

Het kanaal (3) is gegraven in de oeverwal van de río Sosa. Het is smal, diep en zeer lang: meer dan 1 km (†). Dat is ver voorbij de sifón die in (3) zichtbaar is. Ik heb geen moeite gedaan om resten van de dam te zoeken. Gegeven het temperament van de río Sosa, is het onwaarschijnlijk dat er nog wat over blijft. Met een dergelijk lang kanaal lag de dam wellicht dicht in de buurt van de Molino Salas op dezelfde rivier.

(3) Laatste strook van het canal; sifón del Sosa in de achtergrond.

(4) Inlaat van de cubo (drukput).

(5) Bovenste deel van de cubo.

De wand van de drukput is gebouwd uit verschillende soorten steen (5, 6). Onderaan brengt een breed gewelf onder een mooie bakstenen boog (6) het water naar de cárcavo.

Let er op dat de aarden wand rond de molenvijver (2) hoog boven de ingang van de cubo reikt. Daarom reikt ook de drukput tot boven de ingang (5). De top is afgedicht met balken die de vloer dragen van de bovenste verdieping van het gebouw.

(6) Laagste deel van de cubo met inlaat tot cárcavo.

(7) Uitlaat van de cárcavo.

De cárcavo is deels gemetst en deel uit de rots gehakt. Aan de achterwand zit er een metalen drukpijp (8, botana). De as staat er ook nog, maar het wiel is verdwenen. Het was wellicht uit hout.

De werkplaats, onder een laag gewelf (10), is vrijwel leeg. De loper steen is verdwenen, de ligger (∅ = 140 cm) zit nog op zijn plaats (9). De houten onderdelen van de kraan zijn er ook nog.

(8) Botana.

(9) Ligger steen (∅ = 140 cm).

(11) Builmachine (cernedor) met 4 fracties.

Het karkas van een builer rust tegen een van de wanden (10). Er zijn 4 genummerde uitlaten (11).

Een houten riemwiel zit op de as naar de kraan gericht. Wellicht kon de zeefmachine daardoor ook op waterkracht werken.

† Sistema de Información del Patrimonio Cultural Aragonés — Molino de la Ortilla.
op www.sipca.es; bezocht: 05.VII.2017.

Almunia de San Juan:molino de la Ortilla

Almunia de San Juan:
molino de la Ortilla