Laguarres

Laguarres is een klein dorp in de Ribagorza streek. Uit Graus de hoofdweg nemen naar Bonanza (A-1605). Na ongeveer 9.5 km kom je aan een centrale voor zonneënergie aan de rechter kant van de weg. Aan de linkerkant bevindt zich een klein schakelhuis waar twee hoogspanningslijnen arriveren. Naast deze constructie kunt u uw auto parkeren. Loop langs het veld richting de rivier tot je de rand bereikt. Je zou de voormalige elektriciteitscentrale in de diepte moeten zien. Tegenwoordig is het een leeg karkas.

Foto's: 31.xii.2018

(1) De centrale in de bedding van de río Isábena

De constructie diende als electriciteitscentrale voor de Sociedad Eléctrica Ribagorzana. In jaarboeken uit het begin van de 20ste eeuw die de Spaanse naamloze vennootschappen oplijsten, vond ik de vennootschap twee keer vermeld.

Het lijkt er op dat Eléctrica Ribagorzana twee keer werd opgericht onder éénzelfde referentie 6306. Een eerste keer in 1909 met adres in Laguarres en twee jaar later opnieuw maar dan gevestigd in Benabarre en met een beheerder Constantino de Cambra.

jaarboek 1919 ‡
N° 6306 – Electra Ribagorzana Domicilio.—Laguarres (Huesca). Fecha de constitución.—En 4 de febrero de 1909. Capital.—25.000 pesetas. Objeto.—Energía eléctrica para molino harinero.

jaarboek 1921 ¥
N° 6306 – Electra Ribagorzana Domicilio.—Benabarre (Huesca). Fecha de constitución.—12 marzo de 1911. Capital.—25.000 pesetas. Objeto.—Energía eléctrica para molino harinero. Gerente.—Don Constantino de Cambra.

(2) De centrale met op de muren verschillende ijzers voor isolatorbanken.

(3) De voorgevel van de centrale.

Het is het, helaas onvolledige, archief van deze eerste manager Constantino de Cambra dat werd gebruikt om de geschiedenis van het bedrijf samen te vatten in het artikel onderaan deze pagina †. Ik zal mij beperken tot slechts enkele elementen van het artikel.

⦿ Tijdens de eerste jaren werd het kanaal aangelegd, en het elektriciteitsnet (met lijnen naar Benabarre, Laguarres, Lascuarre en Pociello) en een nieuwe korenmolen, uitsluitend aangedreven door elektriciteit, gebouwd ter vervanging van de oude watermolen. Het nieuwe kanaal zou 500 liter [per seconde] kunnen vervoeren met een verval van 12 meter, naar verluidt ruim voldoende voor het beoogde gebruik.

⦿ In de jaren twintig waren reparaties aan de waterleiding en de uitrusting noodzakelijk. Het net werd uitgebreid naar Tolva (vanuit Benabarre), Benavente, Bellestar, El Soler en Torrelabad.

⦿ In 1930 sloeg het noodlot toe. Het kanaal werd verwoest door aardverschuivingen op de linkeroever van de Isábena-rivier. De productie van elektriciteit werd onmogelijk en vanaf oktober 1930 beperkten de activiteiten van het bedrijf zich tot de aanleg en het onderhoud van de infrastructuur en de verkoop van elders gekochte elektriciteit.

⦿ In 1932 vormden Eléctrica Ribagorzana en Eléctrica de la Litera samen een nieuwe vennootschap Electricas Reunidas de Ribagorza y la Litera. Het aantal bediende dorpen werd opnieuw uitgebreid.

De uitbreiding werd onderbroken door het begin van de burgeroorlog in 1936. Constantino de Cambra werd gefusileerd en Electricas Reunidas werd in beslag genomen.

† Gema de Cambra Florensa — 2017? — Noticia de una compañia de producción y distribución hidroeléctrica en Benabarre (Huesca). Electra Ribagorzana S.A. (1911-1942). 12 pp.
On line geconsulteerd via https://www.academia.edu/19584693 (laatste check 26.xii.2023)

‡ José García Ceballos — 1919 — Anuario Garciceballos – Información de Sociedades Anónimas 1919-1920. Madrid 1921 pp.

¥ José García Ceballos — 1921 — Anuario Garciceballos – Información de Sociedades Anónimas 1921-1922. Madrid 1923 pp.